(08/2022 मा संशोधन गरिएको विषयवस्तु)

आफ्नो बच्चालाई सबैभन्दा उत्कृष्ट उपहार दिनुहोस्...

आदरणीय आमा र बुवा,

म छिट्टै जन्मनेछु!

तपाईंहरू मेरो लागि कोक्रो र अन्य कुराहरूको तयारीमा व्यस्त रहँदा, तपाईंले मलाई बलियो र स्वस्थ रहनको लागि मद्दत गर्ने सबैभन्दा अमुल्य उपहार दिनेबारे सोच्नुभएको छ? छु! त्यो आमाको दूध हो!

म प्रत्येक दिन आमाको गर्भमा बढिरहेको छु। मलाई आशा छ कि म जन्मेपछि, आमाले मलाई अँगाल्दै गर्दा म स्तनपान गर्न, न्यानो र सुरक्षित हुन सक्छु। मैले मेरो वृद्धिको लागि आवश्यक सबै पोषण र मेरो स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्नको लागि प्राकृतिक एन्टीबडी र जीवित प्रतिरक्षा कोषहरू प्राप्त गर्नेछु।

मलाई थाहा छ कि केही आमाबुवाहरूले आफ्नो बच्चालाई फर्मुला दूध खुवाउन रोज्नुहुन्छ। फर्मुला दूध गाईको दूधबाट बनेको हुन्छ र आमाको प्राकृतिक दूधसँग तुलनायोग्य हुँदैन। फर्मुलामा एन्टीबडीहरू हुँदैनन् र यसले मेरो आवश्यकता अनुसार आफ्नो पौष्टिक तत्त्वहरूलाई समायोजित गर्छ। यसमा अन्य जोखिमहरू पनि हुनसक्छन्।

आगामी वर्षहरूमा मलाई स्तनपानले किन मद्दत गर्छ भनी जान्नको लागि तपाईंले यो पुस्तिका ध्यानपूर्वक पढ्न सक्नुहुन्छ भनी म आशा गर्दछु। मैले स्तनपान गरिरहँदा आमाको छेउमा बुवा हुनुको आनन्द लिनको लागि म पर्खन सक्दिन।

तपाईंको प्यारो बच्चाको तर्फबाट ...

विषयसूची

• अध्याय 1 - स्तनपान सुरु गरौं
  • स्तनपानका लाभहरू
  • विशिष्ट स्तनपान
  • प्रत्यक्ष स्तनपान
  • स्मार्ट र सुखी सानो बच्चा हुर्काउने
  • तपाईंको बच्चासँग संयोजित हुने
  • गर्भावस्थाबाट नै तपाईंको स्तनपानको तयारी सुरु गर्नुहोस्
• अध्याय 2 - तपाईंको बच्चाको जन्म भयो
  • घनिष्ठ छाला-देखि-छालाको सम्पर्क
  • प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्य
  • दिन र रातमा स्तनपान गराउने
  • आमा र बच्चालाई एउटै कोठामा राख्नुहोस्
  • रातमा स्तनपान गराउने सुझावहरू
  • दुधको आपूर्तिलाई बढाउने उपयोगी सुझावहरू
  • बच्चाका आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्न स्तनको दुध उत्पादन गर्ने
• अध्याय 3 - खानपिनको यात्रा
  • खानपिनको यात्रा
  • के मेरो बच्चाले पर्याप्त दुध खाइरहेको छ
• अध्याय 4 - स्तनपान गराउने: प्रयोगात्मक सीपहरू
  • "लेट-डाउन रिफ्लेक्स" भनेको के हो
  • स्तनपान गर्नुभन्दा पहिला
  • सहज स्तनपानका मुख्य बुँदाहरू
  • उत्कृष्ट स्तनपान गराउने स्थिति:
    • प्राय: प्रयोग गरिने स्तनपानको आसन
    • बच्चालाई समात्नु
    • बच्चालाई स्तनमा ल्याउने
  • राम्रोसँग घुलमिल हुने
  • प्रभावकारी तरिकाले दूध चुस्ने
  • अप्रभावकारी संलग्नता र चुसाई
  • स्तनपानको लागि व्यावहारिक सुझावहरू
  • स्तनपानलाई सिद्ध गर्ने सुझावहरू
  • बच्चासँग बाहिर जाने
  • काम गर्ने आमाहरू
• अध्याय 5 - स्तनको दुध निकाल्ने
  • तपाईंले दूध कहिले निकाल्नुपर्छ
  • हातले दूध कसरी निकाल्ने
  • निकालिएको आमाको दूध कसरी भण्डार गर्ने
  • खुवाउनुअगाडि जमेको दूधलाई कसरी पगाल्ने
  • निकालिएको आमाको दूध कसरी खुवाउने
• अध्याय 6 – स्तनपान गराउने आमाहरूको लागि स्वस्थकर आहार
  • स्तनपान गराउने अवधिमा राम्रोसँग खाने
  • स्तनपान गराउने आमाहरूको लागि दैनिक खाद्य योजना
  • स्तनपान गराउने महिलाले निश्चित खानाहरू खान रोक्नुपर्छ
  • शाकाहारी स्तनपान गराउने आमाको लागि विशेष पोषणका सुझावहरू
• अध्याय 7 - आमाहरूबाट प्रश्नहरू
  • के स्तनपान गर्ने बच्चाहरूलाई कुनै पूरक आवश्यक पर्छ
  • मेरो 1-महिना-उमेरको बच्चालाई अझै पनि जन्डिस छ। के म फर्मुला दूधमा स्विच हुनुपर्छ
  • मैले औषधि सेवन गर्दा स्तनपान गराउन रोक्नुपर्छ वा स्तनबाट निकालिएको दुध त्याग्नुपर्छ
• अध्याय 8 स्तनपानको अवधिमा अवस्था वा समस्याहरू
  • निप्पल दुख्ने
  • निप्पलमा चोटपटक
  • ब्लक भएका डक्टहरू र मास्टिटाइटिस
  • स्तनको दूधको बढी आपूर्ति
  • सहायक स्तन ग्रन्थीहरू
  • निप्पलहरूमा सेता धब्बाहरू
  • फङ्गल सङ्क्रमणहरू
  • उपयोगी संस्थाहरूका सेवा हटलाइन र वेबसाइटहरू

अध्याय 1 - स्तनपान सुरु गरौं

विश्वश्व स्वास्वास्थ्यस्थ्य सङ्गङ्गठनका सिफारिसहरूरूको अनुसार, बच्चाच्चाहरूरूलाई पहिलो 6 महिनामा विशिष्ट रूपमा स्तनपान गराउन आवश्यक हुन्छ। उहाहँ रूरूका पोषण आवश्यश्यकताहरूरू पूरा गर्नर्नको लागि लगभग 6 महिहिनाको अवधिदेवधिदेखि बिबिस्स्तातारै ठोस खानाहरूरू खुवुवाउन सुरुरु गर्नुर्नुपर्छर्छ। स्तस्तनपान 2 वर्ष वा सोभन्दा माथिको उमेरसम्म जारी रहन सक्छ्छ।

स्तनपानका लाभहरू

बच्चाहरूलाई

• यसले निम्न हुने जोखिमलाई कम गर्छ:
  • पखाला लाग्ने
  • छातीका संक्रमणहरू
  • श्वासप्रश्वास मार्गमा संक्रमणहरू
  • मध्य कानका संक्रमणहरू
  • मोटोपना
  • भावी मधुमेह
• यसले निम्नमा मद्दत गर्दछ:
  • पाचन
  • खाद्य परिकारको स्वीकार्य

आमाहरू

• यसले निम्न हुने जोखिमलाई कम गर्छ:
  • स्तन क्यान्सर र अण्डाशयसम्बन्धी क्यान्सर
  • डेलिभरीपछि रक्तस्राव
  • मधुमेह
• यसले शरीर पातलो बनाउन मद्दत गर्दछ
• समय र पैसा बचत गर्दछ
• यो सुविधाजनक र वातावरणीय रूपमा मैत्रीपूर्ण छ

आमा र बच्चाको बीचमा नजिकको सम्बन्ध निर्माण गर्छ

प्रतिरक्षालाई वृद्धि गर्ने प्राकृतिक एन्टिबडीहरू हुन्छन्

‘गर्भावस्थाको अवधिमा, रोगप्रतिरोधकहरूलाई सालनालद्वारा जन्म हुनुअघि बच्चामा स्थानान्तरण गरिन्छ। यी एन्टिबडीहरू जन्मको लगभग 6 महिनापछि हराउनेछन्। जन्मको पहिलो 2 देखि 3 वर्षमा, अपरिपक्व प्रतिरक्षा प्रणालीको कारणले बच्चाहरू सजिलै संक्रमणको सिकार हुन्छन्। आमाको दूधमा समय समयमा संक्रमणको जोखिम कम गर्ने प्राकृतिक रोगप्रतिरोधक, जीवित प्रतिरक्षा कोष, इन्जाइमहरू, आदि समावेश हुन्छन्।

वृद्धिलाई प्रोत्साहित गर्ने विस्तृत पोषण प्रस्ताव गर्छ

आमाको दुध एक जीवित पदार्थ हो। आमाहरू वृद्धिको विभिन्न चरणहरूमा आफ्नो बच्चाको आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्ने र जैविक रूपमा विशिष्ट पोषक तत्वहरूको विभिन्न सामयोजनसहितको स्तनको दूध उत्पादन गर्न सक्षम हुनुहुन्छ। आमाको दूधमा भएका ओमेगा-3 फ्याटी एसिड (उदाहरणको लागि DHA) र टरिन जस्ता पोषक तत्वहरूले मस्तिष्क, आँखाहरू र पाचन प्रणालीजस्ता शरीरका विभिन्न भागहरूलाई विकास गर्न मद्दत गर्छन्। फर्मुला दूधमा विभिन्न सामग्रीहरू थप्नु भनेको आमाको दूध जस्तै गराउनको लागि हो। हाल यी सामग्रीहरू बच्चाहरूको दीर्घकालीन स्वास्थ्यको लागि लाभदायक छन् भनी सङ्केत गर्ने पर्याप्त प्रमाण छैन।

विशिष्ट स्तनपान

विशिष्ट रूपमा स्तनपान गर्ने बच्चाहरूको आमाको दूधमा रहेका रोगप्रतिरोधक र अन्य तत्वहरूले
बच्चाहरूलाई उनीहरूको संक्रमणको जोखिम कम गर्ने साहसलाई सुरक्षित राख्छ।

फर्मुला दूध वा पानीसँग पूर्ति गर्ने

साहस सुरक्षातमक कोटिङको कमी

हानिकारक पदार्थ वा कीटाणुहरूद्वारा सजिलैसँग प्रभावित हुने

प्रत्यक्ष स्तनपान

स्तनपानका लाभहरू आमाको दूधको संरचनामा सीमित छैन...

• स्तनपान गराउँदा आमा र बच्चा दुवैले छाला-छालाको सम्पम्पर्कर्कमा आएको बेला “मायाको हर्मोन” (अक्सिटोसिन) रिलिज गर्नुहुनेछ जसले सम्बन्ध झन् गाढा बनाउँछ…
  • बच्चाहरूको लागि:
    • खुशी र विश्वस्त साना बच्चाहरू बन्न भावनात्मक, बौद्धिक र मस्तिष्कको विकास लाई सन्तुलित गर्छ
  • आमाहरूको लागि: शारीरिक र मानसिक रूपमा आराम दिन्छ, खुशीको मनोदशालाई कायम राख्दछ, आमाको मायालाई पिरपूर्ण गर्छ…
    • पालन पोषणमा सकारात्मक प्रभाव।
• प्रत्यक्ष स्तनपानले प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्यमा मद्दत गर्दछ।
• अत्याधिक खाना खानबाट बच्ने सबै भन्दा राम्रो तरीका दूध खुवाउने समयमा अग्रसर हुने हो, जसले भविष्यमा मोटोपन र मधुमेहको खतारा कम हुन्छ।
• प्रत्यक्ष स्तनपान गराइन बच्चालाई मालोक्क्लुजन (जस्तै अगाडि आउने दात) हुने आशंका कम हुन्छ।

स्मार्ट र सुखी सानो बच्चा हुर्काउने

गर्भमा आफ्नो बच्चासँग अन्तरक्रिया गर्नाले बच्चाको मस्तिष्कको विकासलाई प्रवर्द्धन गर्दछ।

लगभग 20 हप्तामा, नजन्मिएको बच्चाले आफ्नो वरिपरिका आवाजहरू र आमाका भावनाहरूलाई महसुस गर्न सक्छ।

गर्भवती आमाबुवाले निम्न कार्य गरेर जन्म अघि बच्चासँग बढी अन्तरक्रिया गर्न सक्नुहुन्छ:

• बढेको पेटलाई विस्तारै स्पर्श गरेर
• बच्चाको गतिविधि महसुस गरेर
• उसँग कुरा गरेर
• उसलाई गीत गुनगुनाएर
• उसँग संगीत सुने (संगीत पेटमा लगेर सिधै नबजाउनुहोस्।)

निकट पारिवारिक सम्बन्धको लागि राम्रो आधार बनाउन ठूला दाजुभाइ वा दिदीबहिनीहरू पनि सामेल हुन सक्नुहुन्छ

तपाईंको बच्चासँग संयोजित हुने

डेलिभरीपछि, आमाबुवा:

• आफ्नो बच्चालाई काखमा राख्ने कार्यमा संलग्न हुन सक्नुहुन्छ
• आमा र बच्चालाई एउटै कोठामा राख्न सक्नुहुन्छ
• बच्चालाई प्रायः अवलोकन गर्न र प्रतिक्रिया जनाउन सक्नुहुन्छ: प्रतिक्रियाशील रूपमा खुवाउने, अँगालो हाल्ने, आनन्ददायी गराउने, उसँग बोल्ने र गीत गाउने....

आमाबुवा र बच्चाहरूको बीचमा निकट र प्यारो सम्बन्ध:

• बच्चाहरूलाई माया गरेको महसुस हुँदा, उनीहरूले तनाव हर्मोनको सट्टामा "मायाको हर्मोन" निकाल्छन्
• यी कुराहरूले बच्चाहरूको मस्तिष्क निर्माण गर्न र उनीहरूको आजीवन स्वास्थ्यको लागि आधार बनाउन मद्दत गर्दछन्
• यसले आमाबुवामा पनि "मायाको हर्मोन" निकाल्छ, जसले सम्बन्ध र पालन-पोषण सीपहरूलाई बढाउँछ।
• बच्चाहरू सुरक्षित महसुस गर्छन्, शान्त रहन्छन् र थोरै रून्छन्

गर्भावस्थाबाट नै तपाईंको स्तनपानको तयारी सुरु गर्नुहोस्

लगभग गर्भवती भएको समयमा र दोस्रो त्रैमासिकको अवधिमा कोलोस्ट्रोम उत्पादन गर्न सुरु गरेको समयमा तपाईंको स्तनहरूले स्तनपानको लागि तयारी गर्न सुरु गर्छ।

तपाईंलाई थाहा थियो?
स्तनमा परिवर्तनहरू हुन गर्भावस्थाबाट सुरु हुन्छ

गर्भवती महिलाहरूले थोरै मात्रामा दूध उत्पादन भएपनि, स्तन भरिएको र स्तनको टुप्पो कालो हुँदै गरेको महसुस गर्न सक्नुहुन्छ। कसैको काखीमुनि साना सहायक स्तनहरू हुनसक्छन्। (पृष्ठ 88 पढ्नुहोस्) वा एरिओलाको सतहमा सेबासियस ग्रन्थीहरू उपस्थित हुन्छन् 

गर्भावस्था अवधिदेखि दूध दिने अवधिसम्म, एरिओलामा बढेका र विशिष्ट सेबासियस ग्रन्थीहरू (मन्टगोमेरी ग्रन्थीहरू पनि भनिन्छ) देखिन्छन् र तिनीहरू स्रावित हुन्छन्

• तेल: एरेओला र निप्पलहरूको सुख्खापनलाई कम गर्छ
• सूक्ष्मजीवि पदार्थ: छालालाई संक्रमणबाट सुरक्षित गर्छ
• आमाको वास्ना भएका पदार्थहरू: बच्चालाई स्तनसम्म पुग्न मद्दत गर्छ

तपाईंलाई थाहा थियो?
स्तनहरूको आकारले दूध आपूर्तीमा केही प्रभाव पार्दैन

उत्पादन भएको आमाको दूधको मात्रा स्तनको आकारसँग सम्बन्धित छैन। तिनीहरू तुलनात्मक रूपमा सानो भएपनि, यो सबै स्तनको भण्डारण क्षमताको बारेमा हो। कूल दैनिक आमाको दूध खान कायम राख्न आवश्यक भएमा तपाईंको बच्चाले स्तनपानको बारम्बारतालाई बढाउनेछन्।

चेप्टो वा उल्टो निप्पलहरूले प्रत्यक्ष स्तनपानलाई प्रभाव पार्दैनन्

बच्चाले ठीक तरिकाले चुस्नुहुन्छ भने, उहाँले निप्पल तान्नुहुन्छ र निप्पल मात्रै होइन अधिकांश एरोला उहाँको मुखमा जान्छ।

भिडियो हेर्नुहोस्

सफल स्तनपानको लागि आमा, बच्चा र परिवारलाई सँगै चुनौतीहरू अध्ययन, अनुकूल र नियन्त्रण गर्न सम्मिलित प्रयत्नहरूको आवश्यक पर्छ।

• केही बच्चाहरूले प्रभावकारी रूपमा चुस्न सक्दैन। अत्याधिक तौल घट्ने, निर्जलीकरण वा गम्भीर जन्डिस हुनसक्छ।
• अनुचित स्तनपान सीपहरूको कारणले अरू आमाले निप्पलहरूमा दुखाई, ब्लक गरिएको नली वा स्तन सुन्निने अनुभव गर्न सक्नुहुँदा, सङ्का वा तनावको कारणले केही आमाहरू दिक्क हुन सक्नुहुन्छ।

गर्भवती आमाले प्रारम्भिक स्तनपान ज्ञानसँग परिचित गर्न र पारिवारिक सहयोगहरू खोज्न तयारी गर्नुपर्छ। यदि आमाहरूले उत्पन्न कठिनाइको लागि मद्दत खोज्नुहुन्छ भने धेरैजसो आमाहरूले सफलतापूर्वक स्तनपान गराउन सक्नहुन्छ।

कृपया निम्न पढ्नुहोस्: “तपाईंको बच्चालाई कसरी खुवाउने, यो तपाईंको निर्णय (सूचित) हो”

तपाईंलाई प्रसपूर्व कुराकानीहरू, स्तनपान कोचिङ र स्तनपान सहायता समूहहरूमा उपस्थित हुन प्रोत्साहन गरिन्छ।

बच्चाले जति लामो समयसम्म स्तनपान गर्छ, आमा र बच्चाहरूले त्यतिनै बढी लाभहरू प्राप्त गर्नुहुनेछ।

अध्याय 2 - तपाईंको बच्चाको जन्म भयो

तपाईंको बच्चा गर्भ भन्दा बाहिर नयाँ संसारमा अनुकूल हुनुहुन्छ। उहाँको वृद्धि तथा विकास भए अनुसार, उहाँले आफ्नो आवश्यकताहरू सूचित गर्न बाहिरी सङ्केतहरू दिनुहुनेछ। आमाबुवाले आफ्नो बच्चालाई वातावरणमा प्रयोग हुन मद्दत गर्न आफ्नो बच्चाको शारीरिक तथा मनिवैज्ञानिक आवश्यकताहरू अवलोकन गर्न, बुझ्न र सन्तुष्ट गर्नुपर्छ।

घनिष्ठ छाला-देखि-छालाको सम्पर्क

डेलीभरि कक्षमा:

सुनौलो पहिलो घण्टामा, काखमा राखेदेखि पहिलो स्तनपानसम्म, बच्चा

1. आमाको रित्तो छातिमा रहन्छ
2. आमाको वास्नाको सुगन्ध लिन्छ
3. आमालाई हेर्छ
4. स्तनसम्म पुग्छ
5. स्तनहरू चुस्छ!

भिडियो हेर्नुहोस्

सुझावहरू

काखमा राख्ने जस्ता आमा-मैत्री बच्चाको जन्मका अभ्यासहरू धेरै अस्पतालहरूमा ठाउँमा हुन्छन्। कृपया विवरणहरूका लागि आफ्नो जन्म दिने अस्पतालमा सोधपूछ गर्नुहोस्।

आफ्नो बच्चालाई लगातार काखमा राख्ने:

• लेट-डाउन रिफ्लेक्स उत्तेजित गर्छ र दूधको प्रवाहलाई मद्दत गर्छ
• तपाईंको बच्चालाई आराम दिन्छ (विशेषगरी रोएको हुँदा)
• तपाईं र तपाईंको बच्चाको  बीचमा सम्बन्ध वृद्ध गर्छ

मैले राम्रो महशुस गरेको छु! यो एकदमै राम्रो छ! प्रत्यक्ष स्तनपान गराउने कार्यलाई सहज बनाउनुहोस्!

प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्य

पारस्परिक माया र विश्वसनिय सम्बन्ध स्थापना गर्नमा मद्दत गर्ने बच्चाको मस्तिष्कको विकासमा बच्चाका आवश्यकताहरूप्रति आमाबुवाको समयोचित प्रतिक्रिया महत्त्वपूर्ण हुन्छ।

• तपाईंको बच्चाले प्रारम्भिकभोकाएका सङ्केतहरू दिँदा तुरून्तै स्तनपान गराउनुहोस् 
  • रिसाउने 
  • मुख खोल्ने
  • टाउको घुमाउने, खोज्ने/रुट गर्ने
• तपाईंईंको बच्च्चाचाले देखाउँदा दूध खुवुवाउन अघाँएका सङ्केतहरू रोक्नुहोस्
  • अघाएका संकेतहरू: बिस्तारै चुस्ने, हात र खुट्टाहरूलाई आरामसँग राख्ने, स्तनलाई छोड्ने, सन्तुष्ट देखिने वा निदाउने।

भिडियो हेर्नुहोस्

• स्तनपान गराउँदा होस् वा फर्मुला दूध खुवाउँदा  बच्चालाई कति बेला खुवाउन सुरु गर्ने वा अन्त्य गर्ने भनी निर्णय गर्नुपर्छ
• दूध खुवाउनको लागि कठोर तालिकाको आवश्यकता पर्दैन र हरेक समयको मात्रा एउटै नहुन सक्छ

रूने वा चिढिने कार्य सापेक्षित रूपमा भोक लाग्नुको ढिला संकेतहरू हुन्

तपाईंको बच्चा एकदमै भोकाएर रुन सुरु गर्दा प्रभावकारी चुसाइमा असर गर्नसक्ने भएकाले यस क्रियाकलापलाई नपर्खनुहोस्।

तपाईंको बच्चाको मुख खुला भएपनि, जिब्रो घुमेर उपयुक्त जडानलाई बाधा पुर्याउँछ!

दूध खुवाउनु अघि तपाईं आफ्नो बच्चालाई छालासँग छालाको सम्पर्कले शान्त बनाउन सक्नुहुन्छ।

प्रतिक्रियाशील रूपमा खुवाउने कार्यले बच्चालाई पोषण मात्र नदिई आमा र बच्चाबीच माया, सहजता र विश्वास निर्माण गर्न पनि मद्दत गर्दछ।

आमा: प्रत्यक्ष स्तनपानले बच्चाको र मेरो शारीरिक तथा मनोवैज्ञानिक आवश्यकताहरूलाई सन्तुष्ट गर्छ।

बच्चा: म प्राय: मेरो आमाको नजिक हुन चाहन्छु।

बच्चा:

• प्रत्यक्ष स्तनपान गराइएको बच्चाले धेरै खान सक्नुहुन्न
• बच्चाका विभिन्न आवश्यकताहरूमा प्रतिक्रिया जनाउँदा स्तनपान गराउनु पहिलो विकल्प हो। स्तन चुस्नाले सुरक्षाको भावना ल्याउँदै बच्चाको नजिक हुने र आफ्नो आमाद्वारा माया प्राप्त गर्ने आवश्यकतालाई पूरा गर्छ
• बच्चा रूँदा, चिन्तित हुँदा, चिढिँदा, एक्लो हुँदा वा जस्तै खोप लगाइसकेपछि अशान्त हुँदा आमाले उहाँलाई सहज गराउन र ख्याल राख्नका लागि स्तनपान गराउन सक्नुहुन्छ।

आमा:

• प्रत्यक्ष स्तनपान र दुधको आपूर्ति बढाउनमा मद्दत गर्छ
• आमाले आफ्ना शारीरिक तथा मनोवैज्ञानिक आवश्यकताहरू पूरा गर्नका लागि आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउन सक्नुहुन्छ। उदाहरणका लागि:
  • उहाँले बच्चालाई अँगाल्न चाहँदा।
  • उहाँ बाहिर जानुभन्दा अगाडि।
  • उहाँको स्तन भरिएको जस्तो महसुस हुँदा।

जति बच्चाको वृद्धि हुनछ, त्यति नै आमा अन्य तरिकाहरूमा उहाँका आवश्यकताहरूप्रति जिम्मेवार हुन सक्नुहुन्छ।

कृपया निम्न पढ्नुहोस्:

• सुखद पालन-पोषण 2 - पालनपोषण श्रृङ्खलाहरू 2 बच्चासँग प्रतिक्रियाशील स्याहार सम्बन्ध
• सुखद पालन-पोषण 3 – पालनपोषण श्रृङ्खलाहरू 7 तपाईंको बच्चासँग संयोजित हुने –एक वर्षभित्रका बच्चाहरू भएका आमाबुवाहरूका लागि  

प्रत्यक्ष स्तनपान गराउन असमर्थ भएका आमाबुवाहरूले समयोचित तरिकामा आफ्ना आवश्यकताहरूमा पनि प्रतिक्रिया जनाउनुपर्छ।

दिन र रातमा स्तनपान गराउने

बच्चाको जन्म भइसकेपछि उहाँलाई पहिलो केही हप्तासम्म दिन र रातमा उहाँका आवश्यकता अनुसार बारम्बार दूध खुवाउनुहोस्।

• यो उसको सानो पेटको लागि थप उपयुक्त हुन्छ।
• उसलाई द्रुत रूपमा तौल प्राप्त गर्न र बढ्न अनुमति दिन्छ
• बच्चालाई रात र दिनमा अभिभावकहरूको नजिकै राख्नाले सुरक्षा र मायाको अनुभवको भावनालाई प्रकट गर्छ।
• स्तनहरूबाट बारम्बार दूध निकाल्नाले दूधको उत्पादनलाई वृद्धि गर्नेछ। (कृपया 28-29 पढ्नुहोस्)
• थप दुध उत्पादन गर्ने हार्मोन रातमा छुट्टाइन्छ जसले दूधको उत्पादनलाई बढाउन मद्दत गर्छ।
• ब्लक भएका डक्टहरू वा मास्टिटाइटिसको अतिपूरण र जोखिमलाई घटाउँदै दुधको गतिहीनतालाई रोक्छ। (कृपया पृष्ठ 32, 82-85 पढ्नुहोस्)

आमा र बच्चालाई एउटै कोठामा राख्नुहोस्

बच्चालाई रात र दिनमा उसको आमाको छेउको कोक्रोमा सुताउनुहोस्:

• आमालाई बच्चाका आवश्यकताहरूलाई समयोचित तरिकमा प्रतिक्रिया जनाउन सहज हुन्छ।
• आमा र बच्चा एक अर्काको नजिक हुनाले र जान्नाले बच्चाको मस्तिष्क विकासमा मद्दत गर्छ।
• आमा आफ्नो बच्चाको स्याहारमा थप विश्वस्त बन्नुहुन्छ।
• यसले शिशुको आकस्मिक मृत्युको जोखिमलाई घटाउँछ

कृपया निम्न पढ्नुहोस्: मीठो सपना देख्दै सुत्नुहोस्

सुझावहरू

धेरै अस्पतालहरूले एउटै कक्षमा आमा र बच्चाहरूलाई राख्दै, रूमिङ-इनलाई सहायता गर्छ। कृपया विवरणहरूको लागि आफूले जन्म दिएको अस्पतालमा सोधपूछ गर्नुहोस्।

रातमा स्तनपान गराउने सुझावहरू

• कोठालाई मधुरो र शान्त राख्नुहोस्
• कोक्रोलाई आमाको बिस्ताराको छेउमा राख्नुहोस् जसकारण उहाँले आफ्नो बच्चालाई सजिलैसँग निरीक्षण गर्न सक्नुहुन्छ, उहाँलाई समयोचित तरिकामा खुवाउन सक्नुहुन्छ र बच्चा रोएको सुन्न सक्नुहुन्छ
• आमा स्तनपान गराउँदा उसको छेउमा पल्टिने विचार गर्न सक्नुहुन्छ
• पहिले नै कोठामा स्तनपानको लागि आवश्यक पर्ने वस्तुहरू तयार पार्नुहोस्

बुवाहरूका लागि सुझावहरू:

• आमालाई सहायता गर्नुहोस्, उहाँको प्रशंसा गर्नुहोस् र उहाँका प्रयासहरूलाई स्वीकार्नुहोस्
• आमालाई जति सक्दो विश्राम गर्न प्रोत्साहन र मद्दत गर्नुहोस्। बच्चाको स्याहारको अन्य कार्य साझा गर्नुहोस्, उदाहरणको लागि, बच्चालाई घुमाउने, डाइपरहरू परिवर्तन गर्ने र नुहाइदिने आदि
• उहाँले बच्चालाई स्तनपान गराउँदा उहाँको लागि पेय पदार्थ, स्न्याक र कुसनहरू तयार गर्नुहोस्

आफ्नो बच्चाको नजिकै रहनुहोस् र धेरैजसो प्रतिक्रिया जनाउनुहोस्।

आमा र बच्चाहरूले दिन र रातमा सिक्छन् र अनुकूल बनाउँछन्:

• आमाले आफ्ना बच्चालाई उसका आवश्यकताहरू अनुसार स्तनपान गराउँदा, दुधको उत्पादन थप स्थिर बन्नेछ र उहाँका खुवाउने सीपहरूमा सुधार हुन्छ
• बच्चाले पनि थप नियमित खुवाउने प्याटर्न विकास गर्नेछ

दधु को आपूर्र्तितिलाई बढाउने उपयोगी सुझावहरू

सकेसम्म छिटो सुरु गर्नुहोस्

जन्म भएपछि, आफ्नो बच्चासँग छाला देखि छालाको सम्पर्क सुरु गर्नुहोस् र सम्भव भएसम्म छिटो स्तनपान गराउनुहोस् जसकारण तपाईंको बच्चाले तपाईंको दुध "आउनुभन्दा" अगाडि चुस्न सिक्न सक्छन् (कृपया पृष्ठ 14 पढ्नुहोस्)

प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्य
 

तपाईंको नवजात बच्चाको पेट एकदमै सानो भएकोले उसले बारम्बार खान चाहन्छ। तपाईंले उसको प्रारम्भिक भोकका सङ्केतहरूको ध्यान दिनुपर्छ र उसलाई समय वा मात्राको प्रतिबन्ध बिना खुवाउन पर्छ। (कृपया पृष्ठ 16-19 पढ्नुहोस्)

रातमा स्तनपान गराउने

तपाईंको बच्चाले खानाको लागि अनुरोध गर्दा रातबाट दिन बताउन सक्दैन। तपाईंको बच्चालाई आफ्नो बिस्ताराको छेउको कोक्रोमा सुताउनाले तपाईंलाई उसलाई स्तनपान गराउन सजिलो हुन्छ। तपाईंसँग रातीमा धेरै दूध-उत्पादन गराउने हर्मोन हुन्छ। त्यसकारण रातमा स्तनपान गराउनाले दुधको आपूर्तिलाई बढाउन सक्छ। (कृपया पृष्ठ 20-22 पढ्नुहोस्)

तपाईंको बच्चाले उपयुक्त रूपमा चुस्नुहुन्छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्

तपाईंको बच्चाले उपयुक्त रूपमा चुस्छ भने, उसले पर्याप्त दुध प्राप्त गर्नेछ र तपाईंलाई आफ्ना निप्पलहरू सुन्निनबाट रोक्छ। तपाईंसँग स्तनपानमा कुनै समस्य भएमा स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूबाट मद्दत गर्नुहोस् (कृपया अध्याय 4 पढ्नुहोस्)

स्तनको दूधको प्रभावकारी निष्कासन सुनिश्चित गर्नुहोस्

स्तनपान भन्दा अगाडि छाला देखि छालाको सम्पर्क हुनाले दुधको प्रवाहलाई परिष्कृत गर्न सक्छ। यद्यपि, तपाईंको बच्चाले राम्रोसँग चुस्दैन भने, स्तनपानपछि रोकिएको दुधलाई निकाल्नुहोस्। (कृपया पृष्ठ 28-29 पढ्नुहोस्)

पीडाबाट राहत

घाउहरू र स्तनको दुखाइसहित कुनै पनि प्रकारको "दुखाई" ले दुधको प्रवाहलाई घटाउन सक्छ। तपाईंले पेनकिलरहरूको प्रयोग गरेर (स्तनपान गराइरहेका आमाहरूको लागि पारासिटामोल उपयुक्त हुन्छ), स्तनहरूमा चिसो कम्प्रेस लगाएर वा स्तनपान गराउने सजिलो आसन छनोट गरेर पीडाबाट राहत प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।(कृपया अध्याय 4 पढ्नुहोस्)

पर्याप्त मात्रामा आराम प्राप्त गर्दै

थप आरामको समय प्राप्त गर्नको लागि, तपाईंको बच्चा सुत्दा सुत्नुहोस्, परिवारका सदस्य वा सहयोगीहरूलाई घरको काम गर्न लगाउनुहोस्, घरको कार्यलाई सरलीकृत गर्नुहोस् र पाहुनाको आवत जावतलाई सीमित गर्नुहोस्।

सन्तुलित आहार

तपाईंको स्तनको दूधको गुणस्तर कायम राख्नको लागि पर्याप्त पोषणको लागि सन्तुलित आहारको व्यवस्था गर्नुहोस्। स्तनपान गराउने आमाहरूले तिर्खा लाग्दा थप पानी र सुप पिउनुपर्छ। (कृपया अध्याय 6 पढ्नुहोस्)

सुझावहरू

यसलाई नतिजाहरू हेर्न केही दिन वा हप्ता पनि लाग्न सक्छ।

तपाईंले गर्न सक्नुहुन्छ!

हलुकासँग पानी वा फर्मुला दुधले आपूर्ति नगर्नुहोस्।

पानी वा फर्मुला दुध दिनाले तपाईंको बच्चाको सानो पेट भरिनेछ,स्तनपान गर्ने उसको इच्छालाई घटाउनेछ र घट्दो दूधको उत्पादनलाई निम्ताउनेछ।

हलुकासँग प्यासिफायर वा बोतलहरू प्रयोग नगर्नुहोस्

टिट चुस्ने स्तनबाट चुस्ने भन्दा फरक हुन्छ। टिटहरूले केही बच्चाको प्रभावकारी स्तनपान अध्ययन गर्ने र परिपक्क हुने क्षमता (विशेषगरी पहिले जन्मेका बच्चाहरू) लाई प्रभाव पार्न सक्छ। तपाईंले टिटहरू प्रयोग गर्न चाहनुहुन्छ भने, तपाईंको बच्चा 1 महिनाको उमेर भन्दा धेरै हुँदा वा प्रभावकारी स्तनपान स्थापित हुँदा तिनीहरूको प्रयोग गर्ने विचार गर्न सक्नुहुन्छ।

स्तनबाट अत्याधिक मात्रामा दुध निकाल्न रोक्नुहोस्

अत्यधिक मात्रामा दूध निकाल्नाले स्तनको दूधको अति उत्पादन भइ स्तन ठूलो हुन्छ र नलिकाहरू अवरूद्ध हुने र स्तन सुन्निने जोखिमलाई बढाउँछ। थप जानकारीको लागि स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूसँग परामर्श लिनुहोस्

स्तनको दुध जीवित पदार्थ हो

यसले तपाईंको बच्चाको वृद्धिलाई समायोजन गर्न खानादेखि खाना र दिन प्रति दिन परिवर्तन गर्छ

बच्चाका आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्न स्तनको दुध उत्पादन गर्ने

स्तनमा बच्चाले चुस्न सुरु गर्नुहुन्छ

• प्रभावकारी चुस्ने र बारम्बार स्तनपान गर्ने
• धेरैजसो स्तनको दुध हटाइएको छ
• स्तनहरूबाट सन्देश
  • कम दूध बाकीँ = उच्च माग
• उत्पादित दुधको मात्रा सामान्यतया बढ्नेछ
• दूध उत्पादन बढाउनुहोस्

स्तनमा बच्चाले चुस्न सुरु गर्नुहुन्छ

• अप्रभावकारी चुस्ने वा न्यून स्तनपान
• स्तनमा रोकिएको स्तनको दुध
• स्तनहरूबाट सन्देश
  • धेरै बाकीँ = धेरै पूर्ति
• उत्पादन गरिएको दुध सामान्यतया घट्नेछ
• दूध उत्पादन घटाउनुहोस्

अध्याय 3 - खानपिनको यात्रा

डेलिभरीको पहिलो दिनपछि

भिडियो हेर्नुहोस्

मैले निम्न गर्न सक्छु:

• मेरो बच्चालाई सकेसम्म छिटो स्तनपान गराउने। दुध “आउँदा” सम्म नपर्खने।
• बच्चाका आवश्यकताहरू अनुसार खुवाउने। पहिलो दिनमा कम्तीमा 3-4 पटकसम्म स्तनपान गराउने।
• मेरो बच्चा उपयुक्त रूपमा जोडिनुहुन्छ भनी मूल्याङ्कन गर्नको लागि स्तनपान प्रशिक्षणको लागि स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूलाई सोध्ने
• मेरो बच्चाको कोक्रो मेरो बिस्ताराको छेउमा राख्नुहोस्, जसकारण म मेरो बच्चा आवश्यकताहरू सजिलै अवलोकन गर्न सक्छु र इच्छापूर्वक प्रतिक्रिया जनाउन सक्छु।
• मेरो बच्चा निदाउने समयमा नै सुत्नुहोस् र जति सक्दो विश्राम प्राप्त गर्नको लागि पाहुनाका भेटहरूलाई कम गर्नुहोस्।

कोलोस्ट्रमलाई बुझ्दै

• गर्भावस्थाको दोस्रो चौमासिकदेखि नै तपाईंको स्तनहरूको कोलोस्ट्रम उत्पादन गर्न सुरु गर्छन्।
• कोलोस्ट्रमको मात्रा थोरै हुने भएकाले तपाईंको स्तन पूर्ण भएको महसुस गर्नुहुनेछैन।
• बाक्लो कोलोस्ट्रमले तपाईंको बच्चालाई चुस्ने, निल्ने उसास फेर्ने सक्षमताहरू सिक्न र संयोजन गर्न पनि मद्दत गर्छ।
• एन्टिबडीहरूले भरिपूर्ण कोलोस्ट्रम बच्चाको “प्राकृतिक खोप” को पहिलो मात्रा हो।

भिडियो हेर्नुहोस्

मलाई बुझ्नुहोस्

*माथिको तालिकामा रहेको जानकारी स्वस्थकर पूर्ण-कालीन बच्चामा आधारित छ।

डेलिभरीको 2 देखि 4 दिनपछि

मैले निम्न गर्नसक्छु

• मेरो बच्चाको कोक्रो मेरो बिस्ताराको छेउमा राख्नुहोस्, जसकारण म मेरो बच्चालाई सजिलैसँग अवलोकन गर्न र उसका आवश्यकताहरूमा प्रतिक्रिया जनाउन सक्छु
• खुवाउने बारम्बारतालाई प्रतिबन्धित नगर्नुहोस्। प्रारम्भिक खानपीनका संकेतहरू अवलोकन गर्दा मेरो बच्चालाई खुवाउनुहोस्। बच्चालाई सामान्यतया दिनमा 8-12 भोजनको आवश्यकता पर्छ।
• खुवाउनभन्दा अगाडि लेट-डाउन रिफ्लेक्सलाई प्रोत्साहन गर्ने। (कृपया पृष्ठ 48-49 पढ्नुहोस्)
• बच्चालाई सामान्यतया यो चरणमा दुवै स्तनहरूमा खुवाउन आवश्यक हुन्छ
• मेरो बच्चा उपयुक्त रूपमा जोडिनुहुन्छ र चुस्नुहुन्छ भनी मूल्याङ्कन गर्नको लागि स्तनपान कोचिंगको लागि स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूलाई सोध्ने अवसर लिने।
• मेरो बच्चाले पर्याप्त दूधको सेवन गर्नुभएको छ भनी सुनिश्चित गर्नको लागि उहाँको पिसाब र दिसाको निरीक्षण गर्नुहोस्।
• मेरो बच्चालाई विशिष्ट रूपमा स्तनपान गराउने। फर्मुला दूध वा पानीले हलुकासँग पूर्ति नगर्ने।
• सकेसम्म धेरै आराम प्राप्त गर्ने। आवश्यक भएमा पाहुनाका आवश्यकताहरूको सीमित गर्न विचार गर्ने।
• सन्तुलित आहार खाने र धेरै पानी वा सुप पिउने।

“दूध आउने” बारे थप सिक्नुहोस्

• हर्मोन सम्बन्धी परिवर्तनहरूले उत्पादन हुने स्तनको दूधको मात्रालाई असर गर्छन् र स्तनको पूर्णता गराउनसक्छन्।
• स्तनको पुर्णताले सुन्निने हुनाले दूधको बहावलाई बाधा पुर्याएर तपाईंको बच्चालाई चुस्न झन गाह्रो बनाउनेछ। 12-24 घण्टाभित्रमा स्तन भारी भएको महसुस हुन बिस्तारै कम हुन्छ।
• तपाईंले गर्न सक्ने जति दुधको प्रवाहमा मद्दत गर्न:
  • सकेसम्म छिटो र बारम्बार स्तनपान सुरु गर्नुहोस्
  • एरिओलालाई नरम बनाउन दुधको थोरै मात्रा निकाल्नुहोस्। यसले तपाईंको बच्चालाई संलग्न हुन र चुस्न मद्दत गर्छ।
  • आइस प्याक, चिसो तौलिया वा बन्दाको पातले तपाईंको स्तनमा चिसो कम्प्रेस लगाउनुहोस्
  • पीडानाशक औषधिहरूको सेवन गर्नुहोस्। स्तनपान गराइरहेका आमाहरूको लागि पारासिटामोल (पानाडोल) उपयुक्त हुन्छ

24 घण्टा वा बढी समयसम्म स्तन सुन्निएमा वा डेलिभरीको चौथो दिनपछि पनि दुध नआएमा, तपाईंले सकेसम्म छिटो स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूको सुझाव खोज्नुपर्छ।

मलाई बुझ्नुहोस्

*माथिको तालिका  मा रहेको जानकारी स्वस्थकर पूर्ण-कालीन बच्चा।

नवजात शिशुको जन्डिससँगै नोट गर्ने पोइन्टहरू

• अस्पतालबाट डिस्चार्ज भएको 1-2 दिन भित्रमा मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रमा जानुहोस् वा अनुसूचीबद्ध अनुसार पालना गर्नुहोस्
• तपाईंको बच्चाले पर्याप्त मात्रामा स्तनपान गरिरहनुभएको छ भनी निश्चित हुनुहोस्। यसले गम्भीर जन्डिसको जोखिम कम गर्न सक्छ
• अतिरिक्त पानी, ग्लुकोज पानी वा फर्मुला दूध नखुवाउनुहोस्

छोटो अन्तराल (1): “दो^लो रात”

आमा: "मेरो बच्चा हिजो राम्रोसँग सुत्यो तर आज उ लुटपुटिेने गरिरहेको छ र केही समय मा्र चुसेपछि निदाउँछ। मैले उहाँलाई स्तनबाट हटाउँदा, उहाँ रूनुभयो! मेरो स्तनको दुध पर्याप्त नभएको हो?"

बच्चा: "आमाको छाति उत्कृष्ट हुन्छ!"

• एक दिनको लागि आराम गर्नाले, आज मैले अझ थप सतर्क भएको महसुस गरेको छु। यो एउटा रोमाञ्चक र रोचक संसार हो:
  • म चम्किलो बत्ती, होहल्ला र अनौठो सुगन्धहरूद्वारा घेरिएको छु...
  • मलाई बेरिएको छ र कोक्रोमा एक्लै सुत्न छोडिएको छ…
  • अहिले र त्यसपछि अपरिचित काका र काकीहरूले मलाई छुनुहुन्छ...
• आमाको छाती न्यानो र सुरक्षित हुन्छ। म उहाँको मुटुको धड्कन र आवाजलाई सुन्न पाउँदा एकदमै खुसी हुन्छु।

स्वास्थ्यस्याहार पेशेवर: "यो बच्चाको अनुकूलन अवधि हो।"

• डेलिभरीको प्रक्रियाले तपाईंको बच्चालाई थकित गराएको छ। पूरा-दिन आराम लिगिसकेपछि, विशेषगरी रातमा, जीवनको दोस्रो दिनमा तपाईंको बच्चा सक्रिय हुनुहुनेछ
• नवजात शिशुहरूको निदाउने चक्र एकदमै छोटो हुन्छ। उहाँहरू सजिलैसँग उठ्नुहुन्छ
• बच्चाहरूको सानो पेट र कोलोस्ट्रम सजिलैसँग शोषित हुने भएकोले, बच्चाहरूले एक घण्टा वा त्योभन्दा कम समयमा भोकाएको महसुस गर्नुहुनेछ।त्यसकारण,उहाँहरूलाई लगातार खुवाउन आवश्यक हुन्छ
• लगातार चुस्नाले दूध उत्पादन बढाउनमा मद्दत गर्छ
• आमाले आफ्नो बच्चालाई लगातार अङ्कमाल गर्न र छाला देखि छालामा सम्पर्कले उसलाई उत्साहपूर्ण नयाँ संसारमा अनुकूल हुन र स्तनको दूध चुस्न सिक्नको लागि सहज बनाउनेछ

आमा: "मेरो प्यारो बच्चा, तपाईंको लागि मैले गर्नेछु!"

डेलिभरी पछिको 5 दिनदेखि 1 महिनासम्म

मैले निम्न गर्नसक्छु

• बुझ्न र उसका आवश्यकताहरूमा तत्परतापूर्वक प्रतिक्रिया जनाउनको लागि मेरो बच्चा एउटै कोठामा हुन्छ
• पूर्व खुवाउने सङ्केतहरू र सोही अनुसार खुवाउने सूचना। मेरो बच्चालाई सामान्यतया दिनमा 8-12 भोजनको आवश्यकता पर्छ
• मेरो बच्चालाई एउटा स्तनबाट नरम नहुँदासम्म खुवाउने र आवश्यक भएमा अर्को स्तनबाट खुवाउने
• मेरो बच्चाले पर्याप्त दूधको सेवन गर्नुभएको छ भनी सुनिश्चित गर्नको लागि उहाँको भिजेका न्याप्पिहरू र आन्द्राको चाललाई निगरानी गर्ने
• मेरो बच्चा सुत्दा मैले सुतेर सकेसम्म धेरै आराम पाउँछु। सन्तुलित आहार कायम राख्नुहोस् र धेरै पानी वा ब्रोथ पिउनुहोस्

सुझावहरू:

• तपाईंको बच्चाको स्वास्थ्य र उसले कसरी खाइरहेको छ भनी फलो-अप गर्न तपाईंको बच्चासँग आमा तथा बच्चाको स्वास्थ्य केन्द्र वा क्लिनिकहरूमा जानुहोस्
• तपाईंको बच्चा उपयुक्त रूपमा जोडिनुहुन्छ र चुस्नुहुन्छ भनी मूल्याङ्कन गर्नको लागि स्तनपान कोचिंगको लागि स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूलाई सोध्ने अवसर लिने

"क्यालिब्रेसन अवधि" बुझ्ने

पहिलो 3 देखि 5 दिनसम्ममा, दूध उत्पादनले माग अनुसार समायोजन गर्नेछ:

• धेरैजसो आमाको दूध प्रभावकारी रूपमा निकालिएको छैन भने, तपाईंका स्तनहरूले दूध आपूर्तीलाई समाप्त गर्ने वस्तुहरू उत्पादन गर्नेछन्
• तपाईंको बच्चाको प्रभावकारी र लगातार चुस्नाले उहाँका आवश्यकताहरू उपलब्ध गराउन पर्याप्त दूध उत्पादन गर्नको लागि तपाईंका स्तनहरूलाई सन्तुलित गराउँछ
• केही आमाहरूले दुग्ध उत्पादन कायम राख्नका लागि निकालिएको दुध थप्न आवश्यक पर्छ। (कृपया अध्याय 5 पढ्नुहोस्)
• अर्कोतर्फ, आमाका उत्पादनहरूमा उहाँले बारम्बार स्तन सुन्निएको महसुस गर्ने खालको धेरै दुध भएमा, उहाँले नियमित दुधको उत्पादनलाई कम गर्नुपर्छ। (कृपया P. 86-87 पढ्नुहोस्)

तपाईंले जति धेरै महसुस गर्नुहुन्छ, त्यति नै धेरै दुध उत्पादन हुन्छ!

मलाई बुझ्नुहोस्

*माथिको तालिकामा रहेको जानकारी स्वस्थकर पूर्ण-कालीन बच्चामा आधारित छ।

छोटो अन्तराल (2): “रोइरहेको बच्चा”

आमा: मेरो बच्चा दूध पिउँदा वा सुत्दा बाहेक अरू बेला रोइरहन्छ। मलाई डर छ कि उ रूँदा मैले उठाए भने यसले उसलाई बिगार्छ र नजिक राखिराख्नुपर्ने बनाउँछ। मैले के गर्नुपर्छ?”

कृपया “पालनपोषण शृंखलाहरू 3 - बच्चाको रूवाई” पुस्तिका पढ्नुहोस्”

बच्चा: “आमा र बुवा, मैले तपाईंलाई धेरै कुराहरू भन्नु छ!”

• भोक लागेको छ, डाइपरहरू भिजेका छन्, पेट दुखिरहेको छ, एकदमै गर्मी भइरहेको छ, मेरो वरिपरि धेरै मानिस छन्, म सँग कोही छैन...
• म के चाहन्छु भन्ने कुर मलाई थाहा छैन...
• म चाहन्छु कि मेरो आमा र बुवाले मेरो ख्याल राखुन!

स्वास्थ्यस्याहार पेशेवर: “तपाईंको रोइरहेको बच्चालाई समयमा प्रतिक्रिया जनाउनाले उसको बानी बिगार्दैन बरू उसलाई आत्मविश्वासी र खुसी बच्चाको रूपमा बढ्न मद्दत गर्छ।”

• प्रत्येक बच्चा अद्वितीय हुन्छन्। वातावरण प्रति प्रत्येकको संवेदनशीलता र प्रतिक्रिया फरक हुन्छन्।
• पहिले केही महिनामा, तपाईंको बच्चाले गर्भ बाहिरको संसारमा समायोजित हुनको लागि एकदमै कडा प्रयास गर्दै हुनुहुन्छ।
• तपाईंको बच्चा रोइरहेको बेलेामा, तपाईं निम्न गर्न सक्नुहुन्छ:
  • उसलाई अङ्गालेर उ सँग छाला-देखि-छालाको सम्पर्क राखिन्छ
  • उहाँलाई स्तनपान गराउनुहोस्
  • गाउनुहोस् र उ सँग कुराकानी गर्नुहोस्
• तपाईंको रोइरहेको बच्चालाई बेवास्ता गरेमा उसले चिन्तित महसुस गर्नुहुनेछ, आफ्ना करियरहरूमा आत्मविश्वास गुमाउनेछ र उ अझै बढी परनिर्भर हुनेछ
• कारण बिना बारम्बार निरन्तर रोइरहने बच्चाहरूको लागि, उनीहरूको रूवाईलाई व्यवस्थित गर्न कुनै प्रमाणमा आधारित तरिकाहरू छैनन्। भाग्यवश, यसरी प्रत्येक दिन रूने बानी सामान्यतया बच्चा 3 देखि 4 महिना भएपछि समाप्त हुन्छ

सुझावहरू

बच्चाको रूवाईलाई व्यवस्थित गर्ने विभिन्न विधिहरूको प्रयास गर्दा, कृपया अभिभावकहरू धैर्य रहनुहोस् र बच्चा यस्तै नै हुन्छन् भन्ने कुरालाई स्वीकार्न सिक्नुहोस्।

पहिलो महिनापछि

मैले निम्न गर्नसक्छु

• मेरो बच्चाका आवश्यकताहरूमा इच्छापूर्वक प्रतिक्रिया जनाउनुहोस्
• दुधका नलीहरू/मास्टिटाइटिसको अवरोधलाई रोक्न, दुधलाई धेरैसम्म स्तनहरूमा रहन नदिनुहोस्
• फर्मुला दुध वा पानी बिना अनावश्यक रूपमा आपूर्ति नगरिकन 6 महिनासम्म मेरो बच्चालाई विस्तृत रूपमा स्तनपान गराउनुहोस्
• लगभग 6 महिनाको उमेरमा मेरो बच्चालाई ठोस खानेकुरासँग परिचय गराउने। 2 वर्ष वा माथिको उमेरसम्म वा प्राकृतिक रूपमा दूध खान बन्द नगर्दासम्म स्तनपान गराउन जारी राख्नुहोस्

• बच्चासँग अन्तर्क्रिया गर्नुहोस्
• मेरो बच्चा 2 देखि 3 महिनाको भएपछि, मैले नियमित दिउँसोका निदाउने समयको व्यवस्था मिलाएर र मेरो बच्चालाई आफैं निदाउन प्रोत्साहित गरेर सुत्ने समयको तालिका स्थापना गर्न मद्दत गर्नसक्छु (कृपया “लोरी 1: पढ्नुहोस् नियमित निद्राका प्याटर्नहरूको विकास गर्दै”पुस्तिका)
• लगभग 6 महिनाको उमेरमा, मेरो बच्चा मध्य रातमा उठ्छ भने, म उसलाई फेरि निदाउन आफैँ शान्त रहन सिक्न दिनेछु (रातीमा स्तनपान गराउने सामान्यतया आवश्यक हुँदैन)

सुझावहरू:

अत्याधिक आपूर्तिको समस्या भएका आमाहरूको लागि, उहाँहरूले स्तन सुन्नेको / बारम्बार रूपमा भरिएको महसुस गर्न सक्नुहुन्छ जसले ब्लक भएका नलिहरू र मास्टिटाइटिसको जोखिमलाई बढाउनेछ।  (कृपया अध्याय 8 पढ्नुहोस्)।

पहिलो महिनापछि

मलाई बुझ्नुहोस्

क्रियाकलाप:

• लामो समयसम्म उठ्नुहुन्छ र दिनको समयमा बढि सक्रिय रहनुहुन्छ। रातको समयमा लामो समयसम्म सुत्नुहुन्छ, तथापि दिनको समयमा खानपिनमा बढि केन्द्रित हुनुहुन्छ
• बच्चाहरूको फरक सुताई आवश्यकता र प्याटर्नहरू हुन्छन्

 खुवाउने प्याटर्न

बिस्तारै खानपिनको तालिकाको विकास गर्नेछ र खुवाउने बारम्बारतालाई कम गर्नेछ। प्रत्येक बच्चाको अद्वितीय दूधको सेवन हुन्छ। यो वृद्धि दर, मेटाबोलिक दर र विभिन्न चरणहरूमा क्रियाकलापको स्तरसँगै परिवर्तन हुन्छ।

भोजन इच्छामा परिवर्तनहरूको केही उदाहरणहरू यहाँ छन्:

“वृद्धि लहर”: बच्चाहरूले भिजेका न्याप्पीहरूमा सामान्यभन्दा सम्बन्धित वृद्धि गर्दै थप बारम्बार खान चाहनुहुन्छ। यो अवस्था केही दिनदेखि साताभन्दा लामो समयसम्म रहन सक्छ। आमाहरूले बच्चाहरूलाई उनीहरूका आवश्यकता अनुसार खुवाउनुपर्छ। उहाँहरूका आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्न दूधको वृद्धिमा त्यसै अनुसार वृद्धि हुनेछ।

“दुधदेखि वाक्क हुने”: नवजात शिशुको शारीरिक वृद्धि परिपक्व हुँदै जाँदा, उहाँहरूलाई आवश्यक हुने दूधको मात्रा ढिला हुने वा केही कम हुने हुनसक्छ। उहाँहरू सक्रिय, चनाखो भएसम्म र कुनै शारीरिक असहजताको महसुस नगरेसम्म तपाईंले आश्वस्त महसुस गर्न सक्नुहुन्छ। जबरजस्ती नखुवाउनुहोस्। आफ्नो वातावरणको बारेमा जिज्ञासु र सजिलै विचलित हुने बच्चाहरूको लागि शान्त कुनामा खुवाउने कार्यलाई विचार गर्न सक्नुहुन्छ।

“रातमा स्तनपान गराउने बन्द गर्ने”: बच्चाहरूले आफ्नो आवश्यकता अनुसार रातीमा दूध खान छोड्नुहुनेछ। प्राय: तेस्रो महिनापछि, बच्चाहरूले बिस्तारै आफ्नो दिन र रातको क्रियाकलापहरूको लागि तालिकाहरूको विकास गर्न सुरु गर्नुहुनेछ। लगभग 6 महिनाको उमेरमा, लगभग आधा बच्चाहरू रातमा 6 घण्टा सुत्न सक्छन्। उहाँहरू रातको बीचमा उठेपनि, उहाँहरू आफैँ निदाउनुहुन्छ।

दिसाहरू

स्तनपान गर्ने बच्चाहरू लगभग 1 महिनाको भएपछि, उहाँहरूले कम दिसा गर्ने वा कैयौं दिनसम्म दिसा नगर्ने गर्न सक्नुहुन्छ। दिसा नरम छ, वान्ता हुने वा सुन्निने छैन र बच्चाहरू फुर्तिलो र प्रत्येक दिन वायु निस्काषन गरिरहँदासम्म यो सामान्य हो।

केही विशिष्ट रूपमा स्तनपान गराइएका बच्चाहरूले थप बारम्बार दिसा गर्न सक्नुहुन्छ। दिसा पानीजस्तो पातलो वा फिँजसहित छैन र बच्चाहरू सक्रिय छन् भनी यो ठीक हुन्छ।

तपाईंको बच्चाको दिसाको प्याटर्नको बारेमा तपाईंसँग अझैपनि जिज्ञासाहरू छन् भने, कृपया स्वास्थ्यस्याहार पेशेवरहरू वा मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रमा सुझाव खोज्नुहोस्।

तौल

पहिलो 2 देखि 3 महिनाहरूपछि तौल बढ्ने कार्य सुस्त हुनेछ र बच्चाहरूले कम खान सक्छन्। त्यसकारण, तपाईंको बच्चाको भोकाएका र अघाएका संकेतहरूलाई अवलोकन गर्नुहोस् र धेरै नखुवाउनुहोस्।

के मेरो बच्चाले पर्याप्त दुध खाइरहेको छ?

• अभिभावकहरूले आफ्ना बच्चाहरूले पर्याप्त दुध प्राप्त गरिरहेका छन् भनी सुनिश्चित गर्न निम्न अवस्थाहरू अवलोकन गर्न सक्छन्:
  1. सन्तुष्ट
  2. पर्याप्त पिसाबको आउटपुट
     विवरणहरूको लागि, कृपया पृष्ठ 31, 33 र 37 को सन्दर्भ लिनुहोस्। बच्चाहरूले प्रत्येक खानपिनपछि डायपर फोहोर गर्छन् भने, यसको मतलब उनीहरूले पर्याप्त दुध प्राप्त गरेका छन्।
  3.  पर्याप्त दिसाहरू
     कृपया पृष्ठ 31, 33 र 37 पढ्नुहोस्।
  4. तौल बढ्ने
• केही बच्चाहरूले पर्याप्त दुध प्राप्त गरेतापनि निम्न व्यवहारहरू प्रदर्शन गर्न सक्छन्:
  • बारम्बार रूने
  • बारम्बार जाग्ने
  • खुवाउने प्याटर्नको आकस्मिक परिवर्तन उदाहरण, खानपीनहरूको बढ्दो सङ्ख्या / लम्बाई वा सामान्य जस्तै एउटै खानपीनमा एउटा मात्र स्तन प्रस्ताव गरिन्छ भने सन्तुष्ट छैन
• यिनीहरू बच्चाहरूका सामान्य शारीरिक तथा मनोवैज्ञानिक परिवर्तन र आवश्यकताहरू हुन्। कृपया निम्न पढ्नुहोस्:
  • पृष्ठ 37 - क्लस्टर खानपीन
  • पृष्ठ 38-39 - रोइरहेको बच्चा
  • पृष्ठ 42 - वृद्धि लहर
  • अभिभावकीय शृंखला 5 - लुलाबी1: नियमित शयन प्याटर्नहरूको हातेपुस्तिका विकास गर्दै

अध्याय 4 - स्तनपान गराउने: प्रयोगात्मक सीपहरू

"लेट-डाउन रिफ्लेक्स" भनेको के हो

    1. स्तन ग्रन्थीहरूबाट कोषहरूले आमाको दूध उत्पादन गर्छ। त्यसपछि यो साना भेसिकलहरू र दूध नलिहरूमा भण्डार हुन्छ।
    2. भेसिकल र दूध नलिहरू साना मांसपेशीहरूमा बेरिएका हुन्छन्।
    3. तपाईंको बच्चा चुस्न सुरु गरे अनुसार, "लभ हार्मोन" (ओक्सिटोसिन) निर्मुक्त गरिन्छ र हाम्रो शरीरमा सङ्केतहरू पठाइन्छ।
    4. सङ्केत प्राप्त गरिरहँदा, भेसिकल र नलिहरूको वरपत मांसपेशी कोषहरू खुम्चिन्छ।
    5. त्यसपछि आमाको दूध ठूला नलिहरूमा निचोरेर बाहिर आउँछ।

लेट-डाउन रिफ्लेक्स बढाउने तत्त्वहरू:

• कुनै दुखाइ महसुस नगर्ने
• छाला-छालाको सम्पम्पर्कर्कमा
• आफ्नो बच्चाले प्रभावकारी चुस्ने
• हेर्ने, सुन्ने, गन्ध र आफ्नो बच्चालाई अँगाल्ने
• आत्मविश्वास महसुस गर्ने
• आराम महसुस गर्ने
• पर्याप्त आराम

लेट-डाउन रिफ्लेक्स रोक्ने तत्त्वहरू:

• दुखाइ अनुभव गर्नी
• बच्चाबाट छुट्टिने
• आफ्नो बच्चाले अप्रभावकारी चुस्ने
• आत्मविश्वासको कमी
• नकारात्मक भावनाहरू तथा चिन्ता
• थकान महसुस गर्ने

लेट-डाउन रिफ्लेक्स हुँदा, केही आमाहरूमा निम्नमध्ये प्रतिक्रियाहरू हुनसक्छन्:

• स्तनमा झनझनाउने भावना हुने
• दूधको स्टिम बाहिर निकालिन्छ
• स्तनहरूबाट दूधको थोपा खस्ने
• गर्भका संकुचनहरू

केही आमाहरूले कुनै प्रतिक्रिया अनुभव नगरेतापनि, उहँहरूले अझै पनि स्तनपान गराउन सक्नुहुन्छ

स्तनपान गर्नुभन्दा पहिला

प्रत्यक्ष स्तनपान वा दूध निकाल्न भन्दा पहिला तपाईं आफ्नो लेट डाउन रिफ्लेक्स बढाउनको लागि निम्न विधिहरूलाई प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ:

• छाला-छालाको सम्पम्पर्कर्कमा आफ्नो बच्चालाई 
• आफ्नो स्तनहरूलाई बिस्तारै मालिस गर्नुहोस्
• आफ्नो स्तनलाई न्यानो वस्तुहरूले सेक्नुहोस् (3 मिनेट भन्दा कम)
• संगीत सुन्ने, तातो पानीमा नुहाउने, आफ्नो बच्चाको बारेमा सोच्ने, बच्चाको फोटो वा भिडियोहरू हेर्ने गरेर आफूलाई आराम दिनुहोस्
• आफ्नो ढाँड मालिस गर्न आफ्नो साथी वा परिवारको सदस्यलाई भन्नुहोस्

लाइभस्ट्रिम: तयार रहनुहोस् र पहिले नै छोटो भिडियोहरू हेर्नुहोस्

अभ्यासिक सीपहरू:

• सीपको आउटलाइन
• आमा रबच्चाको स्तनपान आसन
• बच्चालाई स्तनसम्म ल्याउनुहोस्
• राम्रोसँग घुलमिल हुने
• प्रभावकारी तरिकाले दूध चुस्ने

सहज स्तनपानका मुख्य बुँदाहरू

आफ्नो बच्चा समात्नुअघि आफ्ना हातहरू धुनुहोस्!

सहज स्थितिमा स्तनपान गराउनुले मांसपेशी तनाव हुँदैन र दूधको प्रवाहमा मद्दत पुर्याउँछ।

• तपाईंको ढाड, पाखुरा र खुट्टाहरू राम्रोसँग समर्थित हुनुपर्छ
• स्तनपानको समयमा बाधा पुग्न सक्ने गरी आफ्नो बच्चालाई धेरै कपडाहरू नलगाइदिनुहोस

सुझावहरू

आमाहरूले बच्चा हुर्कदै जाँदा खानपिनमा कसरी सहायता गर्ने भनी व्यवस्थित गर्न सक्नुहुन्छ।

उत्कृष्ट स्तनपान गराउने स्थिति:

I. प्राय: प्रयोग गरिने स्तनपानको आसन

II. बच्चालाई समात्नु

1. टाउको र शरीरलाई सिधा रेखामा राखिएको। घाँटी नबटारिएको वा अगाडि नझुकेको
2. आफ्नो बच्चालाई आफ्नो पेटको नजिकै राखेर आफ्ना स्तनहरूतर्फ फर्काउने।
3. बच्चाको टाउकोलाई पछाडितिर थोरै झुकाएर घाँटीलाई समर्थन दिनुहोस्
4. बच्चाको नाकलाई आफ्नो निप्पलमा सार्नुहोस् / बच्चाको नाकलाई निप्पलको स्तरसम्म राख्नुहोस्

सुझावहरू

उचित आसनले प्रभावशाली तरिकाले दूध चुस्न र निप्पलहरूमा चोट लाग्न नदिने गरी बच्चाको घुलमिल हुन मद्दत गर्छ।

III. बच्चालाई स्तनमा ल्याउने

1. तपाईंको बच्चाले आफ्नो मुख खोल्दा, उहाँलाई द्रुत रूपमा स्तनसम्म ल्याउनुहोस्। उहाँको चिउँडोलाई पहिले स्तन छुन दिनुहोस्।

        (निप्पललाई माथिल्लो गिँजाको भित्रि भागमा पोइन्ट गर्नुहोस्।)

     2.बच्चाको तल्लो ओठलाई आफ्नो एरोलाको तल्लो भागलाई छुन दिनुहोस् जहाँ माथिल्लोओठले निप्पललाई ढाक्छ।

राम्रोसँग घुलमिल हुने

तपाईंको बच्चा राम्रोसँग घुलमिल भएमा, उहाँले पूरा निप्पल र एरोलाको धेरैजसो भागलाई आफ्नो मुखमा राख्नुहुनेछ। तपाईंले निम्न कुराहरू देख्न सक्नुहुन्छ:

• हाई गरिरहेको छ भने मुख व्यापक खुल्छ।
• तल्लो ओठ बाहिर निस्केको हुन्छ
• चिउँडोले तपाईंको स्तनलाई छोइरहेको हुन्छ
• तपाईंको एरोओलाको माथिल्लो भागलाई तल्लो भाग भन्दा थप अनावृत गरिन्छ

प्रभावकारी तरिकाले दूध चुस्ने

तपाईंको बच्चाले स्तन राम्रोसँग चुस्छ भने, तपाईंले निम्न कुराहरू देख्न सक्नुहुन्छ:

• दूध चुस्दाखेरी गालाहरू गोलो आकारमा रहिरहन्छन्
• कहिलेकाहीँ रोकेर लयबद्ध रूपमा, लामो समयसम्म र विस्तारै चुस्ने र निल्ने। तपाईंले दूध निल्दाको आवाज पनि सुन्न सक्नुहुन्छ (गहिरो तरिकाले दूध चुस्ने: तपाईंले उहाँको चिउँडो तलतिर सरिरहेको देख्न सक्नुहुन्छ।)
• तपाईंको बच्चाले पर्याप्त मात्रामा दुध प्राप्त गर्दा उसले तपाईंको स्तनलाई छोड्छ र सन्तुष्ट भएको देखिन्छ

प्रभावकारी संलग्नता र चुसाई                                                                                                          

• तपाईंले स्तनपान गराउँदा पीडा महसुस गर्नुहुन्न
• स्तनपान गराएपछि, तपाईंका तपाईंईंको स्तस्तन नरम हुनेछ                                                                      
• बच्चा राम्रोसँग घुलमिल भएर दूध चुसेपछि निप्पलको अवस्था: निप्पल पहिलेकै आकृतिमा फर्कन्छ वा लामो समयसम्म केही गोलाकार आकृतिमा रहन्छ।

अप्रभावकारी संलग्नता र चुसाई अनुचित संलग्नक:

• तपाईंको बच्चाको मुख पर्याप्त मात्रामा व्यापक खोलिएको छैन
• तपाईंको बच्चाका ओठहरू अगाडि वा भित्रपट्टि घुमाइएको छ
• तपाईंको बच्चाको चिउँडोले स्तनलाई छोएको छैन
• तपाईंको एरोओलाको तल्लो भाग माथिल्लो भाग भन्दा धेरै अनावृत गरिएको छ

अप्रभावकारी चुस्ने:

•  तपाईंको बच्चाको चिउँडो भित्र तानिएको र गाडिएको छ
• तपाईंको बच्चाले निल्ने आवाजहरूको सट्टामा क्लिकिङ वा स्म्याकिङ आवाजहरू निकाल्छ

अप्रभावकारी संलग्नता र चुसाई:

    • तपाईंले स्तनपान गराउँदा पीडा महसुस गर्नुहुन्छ

    • स्तनपान गराएपछि, तपाईंका स्तनहरू नरम हुँदैनन् र नली ब्लक हुने जोखिम बढाउँछ

    • बच्चाले घुलमिल भएर अनुचित तरिकाले दूध चुसेपछि निप्पलको:

      अवस्था तपाईंको निप्पल समतलमा थिचिएको छ। तपाईंले पेशेवर मार्गदर्शन खोज्नुपर्छ।

अनुचित संलग्नक र चुस्ने कार्यपछि तपाईंका निप्पलहरू

तपाईंको निप्पल समतलमा थिचिएको छ।तपाईंले पेशेवर मार्गदर्शन खोज्नुपर्छ।

स्तनपानको लागि व्यावहारिक सुझावहरू

सुझावहरू

तपाईंको बच्चा राम्रोसँग जोडिएको छैन वा तपाईंलाई निप्पल दुखेको महसुस हुन्छ भने, तपाईंले उसको मुखको कुनामा आफ्नो औंलालाई सार्न सक्नुहुन्छ, विस्तारै उसलाई स्तनबाट हटाउनुहोस् र फेरि प्रयास गर्नुहोस्।

स्तनपानको लागि व्यावहारिक सुझावहरू

• प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्य: बच्चाले प्रारम्भिक सङ्केत दिँदा उसलाई खुवाउनुहोस् (कृपया पृष्ठ 16-19 पढ्नुहोस्)
• स्तनपान गर्नुभन्दा पहिला छाला देखि छालासँग लेट डाउन रिफ्लेक्सलाई सन्तुलित राख्नुहोस् (कृपया विवरणहरूको लागि पृष्ठ 48-49 को सन्दर्भ लिनुहोस्)
• विभिन्न स्तनपानका आसनहरूको प्रयास गर्नुहोस् र तपाईंको बच्चालाई सहायता गर्न उचित स्थानको अभ्यास गर्नुहोस्
• तपाईंको बच्चासँग राम्रो संलग्नक र प्रभावकारी चुसाई छ भने अवलोक गर्नुहोस्
• तपाईंलाई कुनै समस्या भएमा स्तनपनको प्रशिक्षणको लागि स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरबाट मद्दत खोज्नुहोस्

स्तनपानलाई सिद्ध गर्ने सुझावहरू

तपाईंले माथिका सीपहरूमा निपुणता प्राप्त गर्नुभएको छ भने स्तनपान गराउन सहज हुनेछ। निम्न उपायहरूले तपाइंलाई स्तनपान गराइराख्न मद्दत गर्छन्:

• तपाईंले आफ्नो बच्चालाई जति लामो समयसम्म स्तनपान गराउनुहुन्छ, त्यति नै तपाईं र तपाईंको बच्चालाई स्वास्थ्य लाभहरू मिल्छ जसकारण उनीहरूको सहायता पाउन सकिन्छ भनी परिवारलाई बुझ्न दिनुहोस् (कृपया पृष्ठ 1-7 पढ्नुहोस्)
• प्रतिक्रियाशील रूपमा खुवाउने कार्य (कृपया पृष्ठ 16-19 पढ्नुहोस्)
• आफूलाई दूध निकाल्ने सीपहरूसँग परिचित गराउनुहोस् (कृपया पृष्ठ 66-67 पढ्नुहोस्)
• तपाईंलाई स्तनपानमा कुनै समस्या भएमा सम्भव भएसम्म मद्दत खोज्नुहोस् (कृपया पृष्ठ 91 पढ्नुहोस्)
• स्तनपान गराउने आमा/परिवारका लागि समान्यतया सामान्य सामाजिक क्रियाकलापहरू कायम राख्नुहोस् (कृपया पृष्ठ 60-61 पढ्नुहोस्)
• काममा फर्कनुअघि कार्य व्यवस्थाको योजना बनाउनुहोस् (कृपया पृष्ठ 62-65 पढ्नुहोस्)
• समुदायमा स्तनपान गराउने मिल्ने साथीहरूको सहायता योजनामा उपस्थित हुनुहोस् (कृपया तपाईंको अस्पताल वा मातृ तथा बाल स्वास्थ्य केन्द्रद्वारा सिफारिस गरिए अनुसारका व्यक्तिहरूसँग रिफर गर्नुहोस्)

बच्चासँग बाहिर जाने

स्तनपान गराउने धेरैजसो महिलाहरूले उहाँहरू सामान्य सामाजिक क्रियाकलापहरूमा हुँदा स्तनपान गराइराख्नु पर्नेछ।

• रेस्टुरेन्टहरूमा खुवाउने
• शपिङ मलहरूमा खुवाउने
• सार्वजनिक यातायातमा हुँदा खुवाउने

कुनै पनि समयमा र कुनै पनि स्थानमा स्तनपान गराउँदाका लाभहरू:

• बच्चाका आवश्यकताहरूमा तुरून्तै प्रतिक्रिया जनाउने
• अपरिचित वातावरणहरूमा बच्चाको चिन्तालाई कम गर्ने
• स्तन सुन्निनबाट वा दूध डक्टहरूलाई ब्लक हुनबाट रोक्ने

कुनै पनि समयमा स्तनपान गराउने आमाहरूका लागि सुविधाजनक कपडा

• स्तनपान गराउनका लागि निर्दिष्ट गरिएको छातीमा खुल्ला भएका कपडाहरू ( तार नभएको ब्रा)
• एउटा हातले बटन खोल्न सकिने कपडाहरू
• नर्सिङ सल वा स्कार्फ

बाहिर जानुअघिको तयारी:

गन्तव्यको नजिकै शिशुको स्याहार सुविधाहरू र स्तनपान गराउने मैत्रिपूर्ण सुविधाहरूको स्थान खोज्नुहोस्

• तपाईं स्वास्थ्य विभागको वेबसाइटबाट सरकारी परिसरहरूमा बाल स्याहार सुविधाको सूची खोज्न सक्नुहुन्छ।
• विशेष लोगोहरू स्तनपान गराउने मैत्रीपूर्ण परिसरहरू पोस्ट गरिएका छन् तपाईंलाई परिसरहरूमा आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउन स्वागत छ।

काम गर्ने आमाहरू: स्तनपानलाई कार्यसँग संयोजन गर्दै

व्यस्त सहरमा बस्दा, कार्यमा फर्किसकेपछि स्तनपान जारी राख्नु सजिलो हुँदैन। पारिवारिक समर्थन र पर्याप्त तयारी महत्त्वपूर्ण हुन्छन्। तपाईंले आफ्नो उद्देश्य र आफूलाई आवश्यक पर्ने विशेष सहायताबारे कार्य सुरु गर्नुअघि व्यवस्थापनसँग छलफल र सञ्चार गर्न सक्नुहुन्छ, जसकारण तपाईं काममा हुँदा दूध निकाल्न सक्नुहुन्छ।

हाते पर्चा "काम गर्दै दुध खुवाउने कार्यको समिश्रण - कर्मचारी गाइड"पुस्तिका

हाते पर्चा "दुध खुवाउन सकिने मैत्रीपूर्ण कार्यस्थान - रोजगारदाताको मार्गदर्शन"पुस्तिका

सुत्केरी बिदाको पछिल्लो दुई हप्तामा:

• हातले दूध निकाल्ने अभ्यास गर्नुहोस्
• तपाईंले ब्रेस्ट पम्प प्रयोग गर्न छनोट गर्नुहुन्छ भने, यसले कसरी काम गर्छ भन्नेबारे बुझ्नुहोस् र पम्पद्वारा दूध निकाल्ने अभ्यास गर्नुहोस्। कृपया उत्पादन प्रयोगकर्ता म्यानुअल पढ्नुहोस् (पढ्नुहोस् ब्रेस्ट पम्पहरूको बारेमा तपाईंले
  जान्न आवश्यक सबै कुरा)
• निकालिएको आमाको दूध कसरी ह्याण्डल गर्ने सिक्नुहोस् (कृपया पृष्ठ 68-71 पढ्नुहोस्)
• आफ्नो बच्चालाई प्रत्यक्ष स्तनपान गराउनुभन्दा अन्य वैकल्पिक तरिकाले दूध खुवाउने विधिमा अनुकूलन हुन दिनुहोस्।
  • स्याहारकर्ताहरूले आफ्नो बच्चा भोकाएका र अघाँएका सङ्केतहरू बुझ्नुपर्छ र त्यसै अनुसार मात्रा र बारम्बारतामा स्तनपान गराउनुपर्छ। तपाईं काममा हुँदा तपाईंको बच्चालाई धेरै स्तनपान नगराउनुहोस् अन्यथा यसले तपाईंको स्तनहरू चुस्ने तपाईंको बच्चाको इच्छालाई घटाउनेछ र तपाईंको दूधको पूर्ति घट्नेमा परिवर्तन गर्नेछ

संचयको रूपमा दूध निकाल्ने:

आमाको दूधको कति मात्रा भण्डार गर्न आवश्यक छ, यो कामबाट फर्किएपछि तपाईंले स्तनपान गराउने तपाईंको योजनामा निर्भर रहन्छ:

• स्तनपान गर्ने बच्चाको लागि, जब तपाईं काममा हुनुहुन्न तब तपाईंको अनुमान स्तनपान विश्रामहरूको अवधिमा निकालिएको आमाको दूध र प्रत्यक्ष स्तनपान सँगसँगै बनाइएको मात्रा, तपाईंको बच्चाका दैनिक आवश्यतकताहरूको लागि पर्याप्त हुनुपर्छ। त्यसपछि, आमाको दूधको एक वा दुई दिनको सञ्चय सामान्यतया पर्याप्त हुन्छ
• तपाई काम फेरि सुरु गरेपछि दूध निकाल्ने अवस्था आदर्शतम् हुँदैन भनी पूर्वानुमान लगाउनुहुन्छ भने, तपाईंले स्तन सुन्निनबाट रोकथाम गर्नको लागि स्तनपान गराउने संख्यालाई विस्तारै घटाउन आवश्यक हुन्छ

सुझावहरू

केही आमाहरू काम सुरु गर्न भन्दा पहिला अत्याधिक पम्पिङद्वारा जति सक्दो त्यति धेरै आमाको दूध जम्मा गर्न सक्नुहुन्छ। यसले दूध उत्पादनमा वृद्धि गर्नेछ। यद्यपि, उहाँहरू कामबाट फर्किएपछि समयमै आमाको दूध हटाउन सक्नुहुन्न भने, यसले नलिको अवरूद्ध हुने र मास्टिस्टिस हुने जोखिमहरूलाई वृद्धि गर्नेछ।

बच्चा: मलाई मनपर्ने आमाको ताजा दूध हो!

नमूना अभ्यास:

परिदृश्य 1: तपाईं अनुमान लगाउनुहुन्छ कि कामको समयमा, स्तनपान विश्रामहरूको संख्या हालमा प्रत्यक्ष रूपमा स्तनपान गराउने संख्याको बाराबर हुन्छ

• प्रत्यक्ष स्तनपानलाई निकाल्ने दूधसँग प्रतिस्थापन गर्ने अभ्यास गर्न एक देखि दुई हप्ताको प्रयोग गर्नुहोस् र आफ्नो बच्चालाई स्याहारकर्ताद्वारा खुवाइने आमाको दूध भण्डारण गर्न दिनुहोस्

परिदृश्य 2: तपाईंले अनुमान लगाउनुहुन्छ कि काममा स्तनपान विश्रामहरूको संख्या हालमा प्रत्यक्ष रूपमा स्तनपान गराउने संख्या भन्दा कम छ

• विधि1: आफ्नो काम नगर्ने समय (लन्चको समय, विश्राम, काम भन्दा अगाडि वा पछाडि) प्रयोग गर्नुहोस् वा धेरै स्तनपान विश्रामको लागि प्रत्येक स्तनपान विश्रामको अवधिलाई कम गर्नुहोस्
• विधि2: तपाईं निष्पक्ष ढङ्गले सुनिश्चित गर्नुहुन्छ कि स्तनपान विश्रामको संख्या हालैमा प्रत्यक्ष रूपमा स्तनपान विश्राम भन्दा अझै पनि कम हुनेछ भने, स्तन सुन्निने रोक्नको लागि तपाईंलाई बिस्तारै 1 देखि 2 हप्तामा स्तनपान गराउने संख्यालाई कम गर्नुपर्छ
  उदाहरण:
  काम गर्ने समयको अवधिमा तपाईंसँग 2 वटा स्तनपान विश्राम हुनेछ। यो अवधि भित्र तपाईंको बच्चालाई 3 पटक स्तनपान गराउने आवश्यक हुन्छ भने, तपाईंलाई 3 पटक स्तनपान गराउनेमा समायोजन गर्नुपर्छ जसकारण दुईपटक स्तन दूध निकाल्न सकिनेछ।
  • तपाईं सुत्केरी बिदाको अन्तिम हप्ताको अवधिमा, आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउने सामान्य समयको तुलनामा 30 मिनेटपछि दूध दिनुहोस्, यसको 3 दिन पछि 30 मिनेट ढिलो गर्नुहोस्। तपाईं काममा फर्कने दिनमा, तपाईं काममा हुँदा तपाईंले दुईपटक दूध निकाल्न सक्नुहुन्छ र घर फर्कदा प्रत्यक्ष रूपमा आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउन सक्नुहुन्छ

बच्चा: म आमाको काममा जान भन्दा अगाडि तथा पछाडि र बिदाहरूको समयमा प्रत्यक्ष रूपमा स्तनपान गर्न चाहन्छु।

• तपाईंसँग काम गर्ने अवधि कम वा कुनै स्तनपान विश्राम छैन भने, स्तन दूध उत्पादनमा कमी हुन सक्छ। यदि तपाईं दूधको आपूर्तिलाई कायम राख्न चाहनुहुन्छ भने:
  • जब तपाईं घरमा हुनुहुन्छ प्रत्यक्ष स्तनपान गराउनुहोस्। तपाईंले आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराइरहनु हुँदा तपाईंले अर्को स्तनमा दूध निकाल्न सक्नुहुन्छ
  • तपाईंले हप्तान्त र बिदामा बच्चाका आवश्यकताहरू अनुसार प्रत्यक्ष स्तनपान गराउन सक्नुहुन्छ
  • केही बच्चाहरूले बोतलको प्रयोग गर्दा कम दूध पिउन र आमाको स्तन चुस्दा धेरै दूध खान सक्नुहुन्छ। बच्चालाई उहाँका आवश्यकताहरू अनुसार निकालिएको दूधको उपयुक्त मात्रा वा फर्मुला खुवाउनुहोस् र खुवाउन जबरजस्ती नगर्नुहोस्
  • आफ्नो बच्चाको रातिमा स्तनपान गराउने बानि जानीजानी नछोडाउनुहोस्। तपाईंको बच्चाले रातीमा दूध खानुहुन्न भन, तपाईं सुत्न भन्दा पहिला एकपटक दूध निकाल्न सक्नुहुन्छ।
•  निकालिएको आमा दूध आफ्नो बच्चाको लागि पर्याप्त छैन भने, फर्मुला दूधको आपूर्ती आवश्यक पर्छ तर अत्याधिक स्तनपान नगराउनुहोस्

अध्याय 5 - स्तनको दुध निकाल्ने

तपाईंले दूध कहिले निकाल्नुपर्छ

तपाईं र तपाईंको बच्चालाई अस्थायी रूपमा छुट्टिनुभएको छ:

दूधको आपूर्ती कायम राख्नका लागि, डेलीभरीपछि पहिलो 2 हप्ताको अवधिमा, मध्यरातपछि कम्तीमा एकपटक सहित दिनको कम्तीमा 8 पटक दूध निकाल्नुहोस्

तपाईंको स्तनहरू एकदमै भरिएको छ:

थोरै मात्रामा  स्तनको दुध निकाल्नुहोस् त्यसैले तपाईंको बच्चालाई चुस्न सजिलो बनाउँदै तपाईंको एरिओला नरम हुन्छ।

तपाईं कामबाट फेर्केपछि स्तनपान गराउन जारी राख्नुहोस्:

तपाईं काममा फर्कनुभन्दा 2 हप्ता अगाडि तयार पार्नुहोस् (कृपया पृष्ठ 62-65 पढ्नुहोस्)

ब्लक भएका डक्ट / मास्टिटाइटिस:

तपाईंको बच्चाले दुध चुस्न अस्वीकार गर्नुहुन्छ वा स्तनपान गरासकेपछि रोकावट रहि रहनुहुन्छ भने, तपाईंले सक्ने जति धारण गरिएको दुध निकाल्नुहोस्।

 दूधको उत्पादनले बच्चाको आवश्यकतालाई पूरा गर्न सक्दैन:

तपाईंले प्रत्यक्ष स्तनपानपछि दूध निकाल्न सक्नुहुन्छ जसले दूधको उत्पादनलाई बढाउन मद्दत गर्दछ। तपाईंको बच्चाको चुस्ने क्रिया जति प्रभावकारी हुन्छ, त्यति नै आमाको दूधको उत्पादन निकाल्ने बारम्बारता घट्छ

सुझावहरू

• प्रभावकारी तरिकाले निकाल्नाले दूधको अधिक उत्पादन निम्त्याउँछ र स्तन सुन्निने जोखिमलाई बढाउन सक्छ (कृपया पृष्ठ 86-87 पढ्नुहोस्)
• तपाईंले दूध निकालेर आफ्नो दूधको आपूर्ती जाँच गर्नुपर्दैन। तपाईंले आफ्नो बच्चाको पिसाव र दिसा निरीक्षण गरेरउहाँले पर्याप्त रूपमा खानुभएको छ वा छैन भनी थाहा पाउन सक्नुहुन्छ (कृपया पृष्ठ 44-45 पढ्नुहोस्)

हातले दूध कसरी निकाल्ने

हातले दुधा निकाल्न आवश्यक हुने अवस्थाको लागि प्रत्येक स्तनपान गराउने आमाले हातले दुध निकाल्न जान्नुपर्छ।

1. दूध निकाल्नुअघि राम्रोसँग आफ्ना हातहरू धुनुहोस् र पूरै खुलेको सफा भाँडो तयार गर्नुहोस्।
2.  स्तनपान गराउने तयारी(कृपया विवरणहरूका पृष्ठ 48-49 मा सन्दर्भ लिनुहोस्)
3. बुढी र चोर औंलालाई (C आकारमा)तपाईंको निप्पलको आधारबाट 3 सेमी टाढा राख्नुहोस्।
4. औंलाहरूले छातीतर्फ दबाउनुहोस् र गहन स्तन तन्तु कम्प्रेस गर्नुहोस् त्यसपछि निकाल्नुहोस्। ''कम्प्रेस गर्ने र निकाल्ने"कार्य दोहोर् याउनुहोस्।
5. दूध सहज तरिकाले आउँदैन भने, तपाईं राम्रो स्तनबाट दुध बगाउन आफ्नो एरिओलाको वरिपरि आफ्नो स्तनको विभिन्न भागहरूलाई कम्प्रेस गर्न सक्नुहुन्छ।
6. तपाईंले अब हरेक समय विस्तारै आफ्नो स्तनको मालिस गर्न सक्नुहुन्छ र त्सपछि दूधको प्रवाहलाई सुधार्न।
7. दुधको प्रवाह सुस्त हुन्छ, अर्को स्तनमा स्विच गर्नुहोस्। तपाईंका स्तनहरू नरम नहुँदासम्म 3 देखि 5 पटक स्विच गर्नुहोस। सम्पूर्ण प्रक्रियालाई सामान्यतया 20 देखि 30 मिनेटसम्म लाग्छ
8. प्रभावकारी तरिकाले दूध निकालेपछि स्तनहरू नरम हुन्छन्।

स्तन पम्पको प्रयोग कसरी गर्ने

कृपया "ब्रेस्ट पम्पहरूको बारेमा तपाईंले जान्न आवश्यक सबै कुरा" पूस्तिका र उत्पादन प्रयोगकर्ता म्यानुअल पढ्नुहोस्।

सुझावहरू

दुधलाई निचार्दा वा पम्प गर्दा कुनै पनि प्रकारको पिडा हुनुहुँदैन। तपाईंले पीडा महसुस गर्नुहुन्छ भने, कृपया सम्भव: भएसम्म छिटो चिकित्सा पेशेवरबाट परामर्श लिनुहोस्।

निकालिएको आमाको दूध कसरी भण्डार गर्ने

स्तनपान तपाईंको बच्चाको लागि एकदमै मूल्यवान खाना हो। तपाईंले त्यसलाई दुध भण्डारण ब्याग, कोठाको तापक्रम वा फ्रिजमा एकदमै कसिएको फिटिङ ढक्कन भएको स्टेरिलाइज प्लास्टिक वा ग्लासका भाँडोहरूमा राम्रोसँग भण्डारण गर्नुपर्छ।

खुवाएर बाँकी रहेको कुनै पनि दूध हटाउनुपर्ने भएकाले निचरिएको दूधलाई भागहरूमा भण्डारण गर्नुहोस् जसमा बच्चालाई एकपटक खुवाउन आवश्यक पर्ने दूधको मात्रा अनुमानित गरिन्छ।

कृपया तलका भण्डारण सिफारिसहरूको सन्दर्भ लिनुहोस्:

• ताजा रूपमा निकालिएको स्तनको दुधलाई सिधा जमेको स्तनको दुधमा थप्न सकिँदैन
• तपाईंले ताजा रूपमा निकालिएको स्तनको दुधलाई जमेको स्तनको दुधमा थप्नुभन्दा अगाडि फ्रिजमा एक घण्टासम्म चिसो गराउनुपर्छ
• जमेको स्तनको दुधलाई पग्लिनुबाट रोक्न जमेको स्तनको दुधको मात्रा चिसो गराइएको स्तनको दुध भन्दा धेरै हुनुपर्छ

तपाईंलाई थाहा थियो?

स्तनको दुध चिसो गराइसकेपछि तर निस्किन्छ। शीर्ष स्तरमा बोसो र हल्का पहेँलो भाग समावेश हुन्छ जुन सामान्य र खान योग्य हुन्छ। खुवाउनु भन्दा अगाडि दुधलाई विस्तारै हल्लाउनुहोस् ।

स्तनको दुधमा इन्जाइम र बोसोहरू बीच रसायनिक प्रतिक्रियाहरू भएको कारणले पगालिएको वा जमेको स्तनको दुधमा विभिन्न स्वाद र गन्ध हुनसक्छ। उपलब्ध गराइएको निचरिएको स्तनको दुधको गन्ध अमिलो वा बासी हुँदैन र उचित रूपमा भण्डारण गरिएको छ, यो तपाईंको बच्चालाई खुवाउनको लागि सुरक्षित हुन्छ। यद्यपि, केही बच्चाहरूले स्वादको कारण पगालिएको वा जमेको स्तनको दुध पिउन अस्वीकार गर्छन्।

सुझावहरू

तपाईंलाई समय भन्दा पहिल्यै जन्मेको वा बिरामी बच्चाहरूको लागि आमाको दूध भण्डारण गर्न आवश्यक पर्छ भने, कृपया अस्पतालमा चिकित्सा पेशेवरसँग परामर्श लिनुहोस्।

खुवाउनुअगाडि जमेको दूधलाई कसरी पगाल्ने

जमेको दुध:

विस्तारै पगाल्नको लागि फ्रिजरबाट जमेको दुधलाई खुवाउने भन्दा अघिल्लो रातमा फ्रिजको चिसो गराउने कम्पार्टमेन्टमा राख्नुहोस्। वैकल्पिक रूपमा, दुधको बोतललाई चलिरहेको पानीको धारामा राखेर जमेको दुधलाई पगाल्नुहोस्।

चिसो गराइएको दुध:

तपाईंले वास्तवमा आफ्नो बच्चालाई सिधै चिसो गराइएको दुध खुवाउन सक्नुहुन्छ। आवश्यक पर्छ भने, तपाईंले चिसो हटाउनको लागि दुधको बोतललाई 40°C भन्दा तलको तातो पानीमा राखेर दुधलाई तातो गराउन सक्नुहुन्छ। (आफ्नो हातको पछाडिको भागको प्रयोग गरेर दूधको तापक्रमको जाँच गर्नुहोस्। तातो महसुस हुन्छ भने, तापक्रम सहि छ।)

धेरै तताउनाले पौष्टिक तत्वहरूलाई नष्ट गर्ने भएकाले आमाको दूधलाई सिधै स्टोभ वा माइक्रोवेभ ओभनमा नतताउनुहोस्। आमाको दूधलाई माइक्रोवेभ ओभनमा तताउनाले दूध एकदमै तातो हुन सक्छ जसले गर्दा तपाईंको बच्चाको मुख जल्न सक्छ।

सुझावहरू

पगालिएको र तताइएको आमाको दूध 2 घण्टाभित्र उपभोग गर्नुपर्छ र बाँकी रहेको कुनै पनि दुधलाई निकाल्नुपर्छ।

सन्दर्भ: आमाको दूधको उचित भण्डारण र तयारी। रोग नियन्त्रण तथा रोकथाम केन्द्र, संयुक्त राज्य स्वास्थ्य तथा मानव सेवा विभाग। (2019)

निकालिएको आमाको दूध कसरी खुवाउने

बच्चाहरूलाई तयारी गरिएको आमाको दूध दुई घण्टाभित्रमा खुवाउनुपर्छ।

बच्चालाई स्तनपान गराउन प्रमुख गर्नुपर्छ। यदि तपाईंको बच्चाले पेट भरिएको संकेतहरू दिनुहुन्छ भने उहाँलाई धेरै स्तनपान गराउन बन्द गर्नुहोस्।

तपाईं आफ्नो बच्चालाई निचरिएको स्तनको दूध खुवाउन सानो कपको प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ

• आफ्नो बच्चालाई आधा झुक्ने आसनमा होल्ड गर्नुहोस्
• कपलाई हल्का झुकाउनुहोस् र तपाईंको बच्चाको तल्लो ओठको छेउमा राख्नुहोस्, जसकारण ओठहरूले दुधलाई छुन सक्छ
• तपाईंको बच्चालाई कप भित्रबाट दुध चाट्न वा पिउन दिनुहोस्
• आफ्नो बच्चालाई पिउने गति नियन्त्रण गर्न अनुमति दिनुहोस्। उसको मुखमा दुधलाई नखन्याउनुहोस्
• तपाईंको बच्चाले दुध पिउँदा उसको मुखको कुनाबाट दुध चुहावट हुने सामान्य हो।

सुझावहरू

समय भन्दा पहिल्यै जन्मेका बच्चाहरूलाई सानो कप वा चम्चाको प्रयोग गरेर निचरिएको स्तनको दूध खुवाउनुपर्छ।

स्तनपान गराउने उपकरणहरूको स्टरलाइजिङ

स्तनपान गराउने सबै उपकरण (सानो कप, चम्चा, दूधको बोतल, टिट्स आदि) लाई अनिवार्य रूपमा धोएपछि स्टरलाइज्ड गर्नुपर्छ।

कृपया निम्न पढ्नुहोस् "गाइड टु बोटल फिडिङ"

अध्याय 6 – स्तनपान गराउने आमाहरूको लागि स्वस्थकर आहार

स्तनपान गराउने आमाहरूले सन्तुलित आहार राख्नुपर्छ र आयोडिन, फोलिक एसिड र ओमेगा -3 फ्याटी एसिड (DHA र EPA सहित) ले भरिपूर्ण खानाहरू छनोट गर्नुपर्छ। तपाईंको बच्चालाई स्तनको दुधबाट पर्याप्त मात्रामा पोषक तत्वहरू हासिल गर्नमा मद्दत गर्न पनि आयोडिन समावेश भएको प्रसवपूर्व मल्टिभिटामिन / मिनरल पूरक लिनुहोस्।

कृपया निम्न पढ्नुहोस्: गर्भवति हुँदा र दुध खुवाउँदा स्वस्थ खाना खाने

स्तनपान गराउने अवधिमा राम्रोसँग खाने

• विभिन्न प्रकारका खानेकुराहरू खानुहोस्:
  • दैनिक मासु, माछा, अण्डा र दुग्ध उत्पादनहरू समावेश गर्नुहोस्
  • ब्राउन राइस, ओटमिल र होल ह्विट ब्रेड जस्ता थप होल-ग्रेनका खानाहरू छनोट गर्नुहोस्
  • थप सागसब्जी र फलफूलहरू खानुहोस्
  • धेरै पानी वा ब्रोथ पिउनुहोस्
     
• तपाईंले पर्याप्त पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्नुहुन्छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्:
  • ओमेगा-3 फ्याटी एसिडहरू: सन्तुलनमा माछा उपभोग गर्नुहोस् र विभिन्न प्रकारको माछाबाट खानुहोस्
  • आयोडिन: आयोडिनले भरिपूर्ण खानाहरू उपभोग गर्नुहोस् र आयोडिन समावेश हुने पूरक सेवन गर्नुहोस्
  • क्याल्सियम: क्याल्सियमले भरिपूर्ण खानाहरू (जस्तै दुध, क्याल्सियम-फर्मुलायुक्त सोयादूध र क्याल्सियमको नुनद्वारा बनाइएको टोफु) उपभोग गर्नुहोस्
  • आइरन: सन्तुलनमा मासु र माछा उपभोग गर्नुहोस्। थप गाढा हरियो रङ्गका सागसब्जीहरू र सुख्खा सिमी सेवन गर्नुहोस्
     
• धेरै खाना खान बन्द गर्नुहोस्
• उच्च मात्रामा बोसो र चिनी भएका खानाहरू र ट्रान्स बोसोहरू समावेश गर्ने खानाहरूलाई रोक्नुहोस्। खाना र सुपबाट तेल वा बोसो हटाउनुहोस्
• घुम्रपान नगर्नुहोस् वा मदिरा सेवन नगर्नुहोस्
• पारम्पारिक हर्बल औषधि वा स्वास्थ्य टोनिक्स लिन अघि पञ्जीकृत चिनियाँ चिकित्सा पेशेवरसँग परामर्श लिनुहोस्

ओमेगा-3 फ्याटी एसिडका तथ्यहरू

• ओमेगा-3 फ्याटी एसिडहरूमा DHA (डेकोसाहेक्जानोइक एसिड) र EPA (इकोसापेन्टानोइक एसिड) समावेश हुन्छ। DHA तपाईंको बच्चाको मस्तिष्क र आँखाहरूको विकासको लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ
• माछा DHA को प्रमुख स्रोत हो। साल्मोन, सार्डिन र हालिबट भरिपूर्ण स्रोतहरू हुन्। गोल्डेन थ्रेड माछा, ठूला आँखाहरू र पोमफ्रटमा पनि DHA समावेश हुन्छ
• माछा नखाने आमाहरूलाई DHA पूरकहरू लिन सिफारिस गरिन्छ

आयोडिनका तथ्यहरू

सन्तुलित आहार खानुहोस्। प्रत्येक दिन माछा खाने भनेको तपाईंको आहारमा पर्याप्त आयोडिन हुने होइन!

• आयोडिन थाइराइड ग्रन्थीका सामान्य प्रकार्यहरूको लागि आवश्यक हुँदैन
• बच्चालाई जन्मभन्दा अगाडि र पछाडि वृद्धि र मस्तिष्क विकासको लागि पर्याप्त आयोडिन आवश्यक पर्छ। आयोडिनको कमीले मस्तिष्कको विकासलाई खराब गर्न सक्छ
• WHO ले गर्भवती र स्तनपान गराउने महिलाले जन्मभन्दा अगाडि र पछाडि आफ्ना बच्चाहरूका मागहरू पूरा गर्न हरेक दिन 250 माइक्रोग्राम आयोडिन उपभोग गर्नुपर्छ
• स्थानीय गर्भवति महिलाले आफ्नो आहारबाट पर्याप्त आयोडिन प्राप्त गरिरहेको छैनन्
  आयोडिनको पर्याप्त सेवनलाई सुनिश्चित गर्न, गर्भावस्था र दुध खुवाउने महिलाले निम्न कुराहरू गर्नुपर्छ:
  • प्रसवपूर्व बहु-भिटामिन / बहुआयामी समावेश हुने आयोडिन लिनुहोस्। आफ्नो चिकित्सक, फार्मेसिस्ट वा आहार विशेषज्ञसँग परामर्श लिनुहोस्। तपाईंले पूरक छनोट गर्दा, यसको आयोडिनको सामग्री जाँच गर्नुहोस्
  • खाना पकाउनको लागि टेबल नुनको स्थानमा आयोडिन भएको नुन प्रयोग गर्नुहोस्। नुनलाई कसिलो र रङ्ग गरिइको भाँडोमा भण्डार गर्नुहोस् र यसलाई प्रदान गर्नुभन्दा अगाडि थप्नुहोस्
  • समुद्री खाना, समुद्री माछा, अण्डाहरू, दुध र दुग्ध उत्पादनहरू जस्ता आयोडिनले भरिपूर्ण खानाहरू छनोट गर्नुहोस्। तपाईं न्यून सोडियम र बोसो सिविडहरू जस्ता स्न्याकहरू छनोट गर्न सक्नुहुन्छ

स्तनपान गराउने आमाहरूको लागि दैनिक खाद्य योजना

* 1 कचौरा = 250 - 300 मिलि; 1 कप = 240 मिलि

स्तनपान गराउने महिलाले निश्चित खानाहरू खान रोक्नुपर्छ?

• के यसले एलर्जीहरूको विरूद्ध बच्चालाई सुरक्षित गर्छ?
  तपाईं वा तपाईंको बच्चा निश्चित खानामा एलर्जिक हुँदा बाहेक स्तनपानको अवधिमा निश्चित खानालाई रोक्न कुनै आवश्यक हुँदैन।तपाईंले आफ्नो बच्चा आफूले खाएका खानाहरूमा एलर्जिक छ भनी सन्देह गर्नुहुन्छ भने, सुझावको लागि आफ्नो चिकित्सकको परामर्श लिनुहोस्।

• के मैले कफी वा चिया खान सक्छु?
  एकदमै क्याफिनले बच्चाहरूको केन्द्रीय स्नायु प्रणालीलाई प्रभाव पार्न सक्छ र तिनीहरूलाई जगाई राख्न सक्छ। स्तनपान गराउने आमाहरूले क्याफिन समावेश हुने पेय पदार्थहरूलाई सीमित गर्नुपर्छ। विकल्पहरूको रूपमा क्याफिन नभएको कफी वा चियाको प्रयोग गरी हेर्नुहोस्।

• के मैले मदिरा सेवा गर्न सक्छु?
  मदिराले स्वास्थ्यमा विपरित प्रभावहरू गरेको छ र निर्धारणलाई प्रभाव पार्न सक्छ।मदिराले दूधको उत्पादनलाई घटाउन सक्छ र स्तनको दूधबाट बच्चामा पास गर्न सकिन्छ र बच्चाको विकासमा प्रभाव पार्न सक्छ। हामीले स्तनपान गराउने आमाहरूलाई कुनै पनि मदिरा वा मदिराजन्य पेय पदार्थहरू नपिउन सिफारिस गर्छौं।
   

शाकाहारी स्तनपान गराउने आमाको लागि विशेष पोषणका सुझावहरू

• भिटामिन B12
  • भिटामिन B12 बच्चाको मस्तिष्क र स्नायु प्रणालीको विकासको लागि महत्त्वपूर्ण हुन्छ जसकारण स्तनपान गराउने आमाहरूले भिटामिन B12 को पर्याप्त मात्रा उपभोग गर्नुपर्छ।
  • आमाहरूले थपिएको भिटामिन B12 (जस्तै खाजाका अन्नहरू, सोयादूध र नट पेय पदार्थहरू) सँग दुध, चिज, दही, अण्डाहरू वा खानाबाट भिटामिन B12 प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ
  • आमाहरूले अण्डा वा दुग्ध उत्पादनहरू खानुहुँदैन भने उहाँहरूले भिटामिन B12 पूरकहरू लिन आवश्यक हुन्छ
•  ओमेगा-3 फ्याटी एसिडहरू
  • आमाहरूले शरीरमा DHA रूपान्तरणलाई बढाउन अल्फा-लिनोलेनिक एसिड (Alpha-linolenic acid, ALA) उच्च भएको फ्लेक्ससिड, वालनट लिन सक्नुहुन्छ वा तरकारीका तेलहरू प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ। यद्यपि, शरीरमा ALA लाई DHA मा रूपान्तरण गर्ने क्षमता व्यक्ति देखि व्यक्तिमा भिन्न-भिन्न हुन्छ। शाकाहारी आमाले DHA पूरकहरू लिने विचार गर्न सक्नुहुन्छ

अध्याय 7 - आमाहरूबाट प्रश्नहरू

1. के स्तनपान गर्ने बच्चाहरूलाई कुनै पूरक आवश्यक पर्छ?
   •  भिटामिन D
     • स्तनको दुध बच्चाको लागि भिटामिन D को राम्रो स्रोत हो। बच्चालाई घामको प्रकाशमा अनावरण गर्नाले उसको शरीरलाई पर्याप्त मात्रामा भिटामिन D उत्पादन गर्नमा मद्दत गर्छ
     • तपाईंको बच्चाले थोरै घामको किरण मात्र प्राप्त गर्छ वा भिटामिन D को रक्तअल्पताको लागि उच्च जोखिममा हुन्छ भने, भिटामिन D को 10 माइक्रोग्रामको दैनिक मात्राले पर्याप्त भिटामिन D स्तरलाई कायम राख्न मद्दत गर्छ। तपाईं चिन्तित हुनुहुन्छ भने, कृपया आफ्नो चिकित्सक वा फार्मेसिस्टको परामर्श लिनुहोस्
     • आमाले भिटामिन D को पूरक सेवन गरेतापनि बच्चाहरूले स्तनको दुधबाट एक्लै पर्याप्त भिटामिन D प्राप्त गर्न सक्दैनन्। बच्चालाई थप घामको प्रकाशमा अनावरण गर्न थप प्रभावकारी हुन्छ

     कृपया : अभिभावकहरूसम्बन्धी जानकारी पढ्नुहोस्: भिटामिन D

   •  आइरन
     

     स्वस्थकर र शिशुहरू लगभग 6 महिना उमेरको पुग्दा:

     • बच्चाको शरीरमा भण्डार गरिएको आइरन लगभग प्रयोग भएको छ तर आइरनको लागि उनीहरूको माग विशेष रूपमा बढेको छ। स्तनको दुधमा सीमित आइरन समावेश हुनेभएकोले, स्तनको दुधले एक्लै बच्चाका आवश्यकताहरूलाई पूरा गर्न सक्दैन
     • बच्चाहरूले प्रत्येक दिन आइरनले भरिपूर्ण खानाको पर्याप्त मात्रा खानुपर्छ
       • आइरन-फर्मुलायुक्त चामल वा गहुँको सेरेल
       • मासु, माछा र अण्डाको पहेँलो भागमा भएको आइरन शरीरद्वारा थप सजिलैसँग अवशोषित गरिन्छ
       • हरियो सागपातहरू र सुख्खा सिमी। भिटामिन C ले भरिपूर्ण फलफूलहरूसँग यी खानाहरू खानाले शरीरलाई थप उत्कृष्ट तरिकामा आइरन अवशोषण गर्न मद्दत गर्छ
       • तपाईंको बच्चाले प्रत्येक दिन मासु, अण्डाको पहेँलो भाग र हरियो सागसब्जीहरू जस्ता आइरने भरिपूर्ण खाना खाँदा, तपाईं आइरन फर्मुलायुक्त चामलको सेरललाई कङ्गीद्वारा विस्तारै प्रतिस्थापन गर्न सक्नुहुन्छ
     • बच्चाले प्रत्येक दिन पर्याप्त आइरनले भरिपूर्ण खानाहरू खाँदैन भने, उसल पूरकहरू आवश्यक पर्न सक्छ। तपाईंसँग यो चिन्ता भएमा आफ्नो चिकित्सक वा फार्मेसिस्टको परामर्श लिनुहोस्
2. मेरो 1-महिना-उमेरको बच्चालाई अझै पनि जन्डिस छ। के म फर्मुला दूधमा स्विच हुनुपर्छ?
   केही स्तनपान गर्ने बच्चाहरूको जन्डिस लामो समयसम्म हुन सक्छ र सामान्यतया दुई देखि तीन महिनासम्म समाप्त हुन्छ। यसलाई "स्तनको दुधको जन्डिस" भनिन्छ जुन हलुका हुन्छ र बच्चाको स्वास्थ्यमा कुनै हानी गर्दैन। तपाईंको बच्चालाई पर्याप्त मात्रामा स्तनको दुध उपलब्ध गराइएको छ भनी पिसाब र दिसाको पर्याप्त मात्रका साथसाथै सामान्य तौल बढ्नाले प्रतिबिम्बित हुन्छ, यसलाई फर्मुला दुधमा परिवर्तन गर्न आवश्यक हुँदैन।

   यद्यपि, दीर्घकालीन जन्डिसको लागि अन्य प्याथोलोजीकल कारणहरू छन्। तपाईंको चिकित्सकले जन्मजात बाइल डक्ट अवरोध जस्ता केही महत्त्वपूर्ण तर विरलै प्याथोलोजीकल अवस्थाहरूलाई रोक्न रक्त जाँचहरू वा परीक्षणको प्रबन्ध गर्नुहुनेछ। अन्य प्याथोलोजीकल कारणहरूलाई रोकिन्छ भने, तपाईं अनुकूलतम पोषण र सुरक्षा उपलब्ध गराउन आफ्नो स्तनपानलाई जारी राख्न सक्नुहुन्छ।

3. मैले औषधि सेवन गर्दा स्तनपान गराउन रोक्नुपर्छ वा स्तनबाट निकालिएको दुध त्याग्नुपर्छ?
   रूघाखोकीका औषधि, पीडानाशक औषधिहर वा एन्टिबायोटिकसहित धेरैजसो औषधिहरू स्तनपानसँग अनुकूल हुन्छन्। क्यान्सर-विरूद्धका औषधिहरू जस्ता केही औषधिहरूलाई स्तनपान गराउँदा अन्तर्विरोध गरिन्छ। सामान्यतया, तपाईंले लिनुभएको औषधिको सानो मात्रा मात्र तपाईंको दुधमा पास हुनेछ। स्तनको दुधमा भएको औषधिको स्तर तपाईंको बच्चा बिरामी हुँदा उसलाई आवश्यक पर्ने मात्रा भन्दा कम हुन्छ। स्वस्थकर बच्चाहरूले समान्यतया आफ्नो शरीरबाट तुरून्तै सानो मात्रामा आषधि हटाउन सक्छन्। यसका साथै, स्तनको दुधमा भएका एन्टीबडीहरूले बच्चाको प्रतिरक्षालाई बलियो बनाउन सक्छ।

   अनावश्यक रूपमा स्तनपान गराउन रोक्नाले वा आफ्नो स्तनको दुधलाई त्याग्नाले तपाईंको बच्चालाई बहुमूल्य स्तनको दुध प्राप्त गर्नबाट मात्र नरोकेर, यसले तपाईंको दुधको उत्पादनलाई पनि घटाउन सक्छ। केही बच्चाहरूलाई बोतलहरूद्वारा खुवाएपछि उनीहरुले उचित तरिकाले स्तन नचुस्न सक्छन्।

   कुनै पनि औषधि वा जडीबुटी औषधि सेवन गर्नुअघि, तपाईंले स्तनपान गर्ने बच्चाहरू र दुधको उत्पादनमा हुने सम्भावित जोखिम वा पार्श्व प्रभावहरूको लागि आफ्नो चिकित्सकको परामर्श लिनुपर्छ।

पढ्नुहोस्: स्तनपानको बारेमा बारम्बार सोधिने प्रश्नहरू

अध्याय 8 स्तनपानको अवधिमा अवस्था वा समस्याहरू

स्तनपानको प्रक्रियाको अवधिमा, केही आमाहरूले थोरै असफलताहरूको सामना गर्न र हार मान्न सक्छन्। यद्यपि, यी समस्याहरू प्रत्येक आमालाई हुँदैन। आमाले तिनीहरूलाई पहिले नै पहिचान गर्नुहुन्छ र आफ्ना स्तनपानका सीपहरू सुधार्दै तिनीहरूको उचित तरिकाले सामना गर्नुहुन्छ भने, उहाँ स्तनपान गराउँदा थप आनन्दित महसुस गर्नुहुनेछ।

निप्पल दुख्ने

स्तनपानको प्रारम्भिक चरणमा, बच्चाले तपाईंको स्तन चुस्दा वा तपाईंको दुध निस्कन सुरु गर्दा हल्का निप्पल दुख्ने सामान्य हो। यो केही मिनेटसम्म रहन सक्छ। समय र धैर्यतासँग, पीडा विस्तारै कम हुन्छ। 

स्तनपानको अवधिमा निप्पल निरन्तर रूपमा दुख्छ भने, यो थप सम्भावित बच्चाको अनुचित संलग्नक वा आमाद्वारा गरिने दुध पम्पको अनुचित प्रयोगको कारणले हुन सक्छ। संलग्नकको प्रारम्भिक सुधार र सही तरिकाले दुध निकाल्नाले थप निप्पल दुख्नबाट रोक्नमा मद्दत गर्छ।

तपाईंको निप्पल निरन्तर रूपमा दुख्छ भने मातृ तथा बाल स्वास्थ्य केन्द्रहरू वा अन्य स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूबाट मद्दत खोज्नुहोस्।

निप्पलमा चोटपटक

कारणहरू:

पम्प गर्दा बच्चा राम्रोसँग जोडिनुहुन्न वा निप्पलहरू स्तनको शिल्डद्वारा मिच्छिन्छ।

व्यवस्थापन:

1. निप्पलको स्याहार र पीडाबाट मुक्त हुने विधिहरू:
   • सामान्य जस्तै नुहाउनुहोस्। निप्पलहरूलाई एकदमै बारम्बार पानी वा क्लिन्सरले धुनाले तपाईंको छाला रहेका प्राकृतिक तेलहरूलाई धुने र छालाको सुख्खापन र क्र्याकलाई बढाउने भएकोले तिनीहरूलाई बारम्बार पानी वा क्लिन्सरले सफा नगर्नुहोस्
   • स्तनपानपछि, दुधको थोरै मात्रा निकाल्नुहोस् र यसलाई आफ्ना निप्पलहरूमा लगाउनुहोस् त्यसपछि यसलाई हावाले सुक्न दिनुहोस्
   • तपाईं निप्पलहरूलाई चिसो राख्न र सुधारलाई प्रवर्द्धन गर्न तिनीहरूमा शुद्ध लानोलिन क्रिम वा हाइड्रोजेल लागू गर्ने विचार गर्न सक्नुहुन्छ
   • आवश्यक भएमा पीडानाशक औषधिहरूको सेवन गर्नुहोस्
2. स्तनपान गराउने विधि सुधार्नुहोस्
   • स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूबाट स्तनपान कोचिङ खोज्ने:
     • स्तनपानका सीपहरू सुधार्नुहोस् र उचित संलग्नता र चुसाइलाई सुनिश्चित गर्नुहोस् (कृपया विवरणहरूको लागि च्याप्टर 4 को सन्दर्भ लिनुहोस्)
     • विभिन्न स्तनपानका आसनहरू सिक्नुहोस् र आफू र आफ्नो बच्चाको लागि एकदमै उपयुक्तहुने आसन फेला पार्नुहोस्
   • ब्रेस्ट पम्प प्रयोग गरिन्छ भने, ब्रेस्ट शिल्ड निप्पलमा फिट हुन्छ, ब्रेस्ट शिल्डको आसन सही छ, सक्सन स्तर सहज छ र पम्पिङको अवधि उपयुक्त छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस् 

पढ्नुहोस्: पूर्ण रूपमा ब्रेस्ट पम्पको बारेमा जान्नुहोस्

निप्पल दुख्दा/चोटपटक लाग्दा प्रत्यक्ष स्तनपान गराउने/दुध निकाल्ने सुझावहरू

• तपाईंको बच्चाले प्रारम्भिक भोकाएको सङ्केत देखाउँदा स्तनपान गराउनुहोस्
• स्तनपान गर्नुभन्दा पहिले  (कृपया पृष्ठ 48-49 पढ्नुहोस्)
• आफ्नो बच्चालाई अप्रभावित (वा कम पीडादायी) भागतिर स्तनपान गराउन सुरु गर्नुहोस् र लेट-डाउन रिफ्लेक्स हुँदा अर्को भागतिर स्विच गर्नुहोस्
• तपाईंलाई स्तनपानको अवधिमा निरन्तर पीडा महसुस हुन्छ भने, तपाईं बच्चाको मुखको कुनातिर औंला छिराएर उसलाई विस्तारै स्तनबाट हटाउन र फेरि प्रयास गर्न सक्नुहुन्छ (कृपया विवरणहरूको लागि पृष्ठ 58 को सन्दर्भ लिनुहोस्)

ब्लक भएका डक्टहरू र मास्टिटाइटिस

कारणहरू:

स्तनहरूबाट अप्रभावकारी दुध निकाल्नाले दुधको निष्क्रियतालाई निम्त्याउन सक्छ जसले दूधका डक्टहरूको अवरोध वा मास्टिटाइटिस पनि हुन सक्छ। ब्याक्टेरियल संक्रमण त्यसपछि विकास हुन सक्छ। यी अवस्थाहरू स्तनपानको समयावधिमा कुनै पनि समयमा हुन सक्छन्।

दुध निष्क्रियतालाई निम्ताउने अवस्थाहरू:

• स्तनपान / दुधको निकाल्ने बारम्बारताको अचानक घटाव (उदाहरण स्तनपान गर्न छुटाउने)
• अनुचित दुध निकाल्ने
• दुधका डक्टहरूमा भारी चाप: स्तनहरू शयनको अवधिमा कम्प्रेस गरिन्छ, तारयुक्त वा कसिलो ब्रा लगाउने, पम्प गर्दा ब्रेस्ट शिल्डहरूलाई स्तनहरूमा एकदमै चाप दिइन्छ
• स्तनको दुधको अधिक उत्पादन
• दुध डक्टहरूको अवरोध: निप्पलहरूमा सेता धब्बाहरू
• आमा थकित वा तनाव महसुस गर्नुहुन्छ
• अप्रभावकारी बच्चाको चुसाई

निप्पलमा चोटपटकले मास्टिटाइटस/स्तनको पीपको जोखिमलाई बढाउँदै ब्याक्टेरियल सङ्क्रमणलाई निम्ताउन सक्छ।

लक्षणहरू:

सुझावहरू

दूध प्रभावकारी रूपमा निकाल्न सकिएमा:

• ब्लक भएका दूधका नलिहरू सामान्यतया 24-48 घण्टाभित्र निको हुन्छन्। गांठ ठूलो, गांठ ठूलो, पोल्ने र बढी पीडादायी भएमा वा आमालाई ज्वरो (38.5°C भन्दा बढी) विकास भएमा, आमाको स्तन सुन्निन सक्छ र उहाँले सक्दो छिटो चिकित्सा सुझाव-सल्लाह खोज्नुपर्छ

व्यवस्थापन:

1. सक्दो छिटो चिकित्सा सुझाव-सल्लाह खोज्नुहोस्
   • तपाईंले आफूले जन्म दिएको अस्पतालको ल्याक्टेसन क्लिनिक (लागूयोग्य भएमा), मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्र वा अन्य स्वास्थ्य सेवा कर्मचारीसँग मद्दत खोज्न सक्नुहुन्छ (कृपया पृष्ठ 91 पढ्नुहोस्)
2.  दूधको प्रवाहमा सुधार ल्याउनुहोस्
   •  स्तनपान गराउँदा बच्चा राम्रोसँग घुलमिल भएको र दूध चुसिरहेको सुनिश्चित गर्नुहोस् र सही तरिकाले दूध निकाल्नुहोस् (कृपया अध्याय 4 र 5 पढ्नुहोस् र स्वास्थ्य सेवा पेशेवरसँग परामर्श लिनुहोस्)
   • लेट-डाउन रिफ्लेक्स देखापर्दा (कृपया पृष्ठ 46-47 पढ्नुहोस्), प्रभावित क्षेत्रलाई विस्तारै निप्पलको तलतिरको चालमा विस्तारै मालिस गर्नुहोस्। स्तनमा चोट लाग्न नदिनका लागि धेरै जोडले नदबाउनुहोस्।

   नलिका ब्लक भएको र स्तन सुन्निएको अवस्थाका लागि स्तनपान बारे सुझावहरू

   • प्रतिक्रियाशील स्तनपान गराउन अभ्यास गर्नुहोस्; आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउनुहोस् / बारम्बार दूध निकाल्नुहोस्
   • लेट-डाउन रिफ्लेक्सलाई सन्तुलित राख्नका लागि छाला-छालाको सम्पर्क जस्तै स्तनपानको परिभाषा दिनुहोस् (कृपया विवरणहरूको लागि पृष्ठ 48-49 को सन्दर्भ लिनुहोस्)
   • दूधको प्रवाह तीव्र नभएमा:
     • तपाईंको बच्चालाई प्रभावित नभएको स्तन चुसाउनुहोस्। लेट-डाउन रिफ्लेक्स देखा परेपछि अर्को स्तनमा स्विच गर्नुहोस् जसले गर्दा दूधको प्रवाह बढ्छ
     • फरक-फरक स्तनपान आसनहरू प्रयास गर्नुहोस् ताकि बच्चाको चिउँडोलाई ब्लक भएको क्षेत्र नजिकै राख्न सकिन्छ
   • दूधका नलिकाहरू धेरै सतही रूपमा स्तनमा अवस्थित हुन्छन्। तिनीहरू हल्का दबावले गर्दा सजिलैसँग ब्लक हुन सक्छन्। ठूलो स्तन भएका आमाहरूले स्तनपान गराउँदा र दूध निकाल्दा आफ्ना स्तनहरू उठाउन सक्नुहुन्छ। प्रभावित क्षेत्र दाबिएको छ/छैन भन्ने कुरामा ध्यान दिनुहोस् 
3. औषधि
   • निर्धारित समयमा पारासिटामोल र गैर-रसायनिक अनुत्तेजक औषधिहरू (NSAID) जस्तापीडा कम गर्ने औषधिहरू खानाल पीडा कम हुन, लेट-डाउन रिफ्लेक्सलाई सन्तुलित राख्न र दूधको प्रवाहलाई सुधार गर्न सक्छ
   • आमाहरूले स्तन सुन्निने स्पष्ट लक्षणहरू देखिएमा एन्टिबायोटिकहरू लिन आवश्यक पर्न सक्छ। उपचारमा सामान्यतया   10-14 दिन लाग्छ। यसले लक्षणहरूलाई कम गर्छ र ठेउला निस्किनबाट रोक्छ
     •  सूजन सामान्यतया एन्टिबायोटिक उपचारपछि 48-72 घण्टामा सुधार हुन्छ। यद्यपि, लगातार गाँठो भएमा वा पीडा अझ बढी भएमा, यसले ठेउला विकसित गर्न सक्छ। सम्भव भएसम्म छिटो चिकित्सा स्याहार खोज्नुहोस्! लगभग 3% सूजनले ठेउला विकसित हुनेछ
   • स्तनपान गराउन अनुकूल हुने औषधिहरू उदाहरण पेनकिलरहरू र एन्टिबायोटिकहरू लिने आमाहरूले आफ्ना बच्चाहरूलाई स्तनपान गराउन जारी राख्न सक्नुहुन्छ
4. अन्यहरू
   • पर्याप्त आराम गर्नुहोस् र तरल पदार्थको सेवन गर्नुहोस्
   • सुन्निन र पीडा हुनबाट राहत पाउनका लागि स्तनपान गराएपछि वा दूध निकालेपछि स्तनमा चिसो कम्प्रेस लगाउनुहोस्
   • केही आमाहरूले दूधलाई ''नरम'' बनाउन र दूधको प्रवाहमा सुधार ल्याउनका लागि ल्याक्थिन आपूर्तीहरू लिन छनोट गर्दछन् तर चिकित्सा प्रमाणद्वारा गरिएको सहायता सीमित हुन्छ
   • फिजियोथेरापीले सूजन, जलन र पीडा कम गर्न मद्दत गर्दछ
5. पुनरावृत्ति रोकथाम
   पुनरावृत्ति रोक्नका लागि दूधको गतिहीनताको कारणलाई समाधान गरी व्यवस्थित गर्नुहोस् (कृपया विवरणहरूका लागि पृष्ठ 82 मा रिफर गर्नुहोस्)

सुझावहरू

दूध दिने समयावधिमा स्तनमा लगातार गाँठो भएमा, कृपया अन्य प्याथोलोजीकल कारणहरू फेला पार्नका लागि आफ्नो पारिवारिक चिकित्सकबाट सहायता खोज्नुहोस्।

स्तनको दूधको बढी आपूर्ति

आमाको उत्पादममा बच्चाको आवश्यकताभन्दा बढी दूध हुन्छ।

कारणहरू:

• आमा दूध उत्पादन गर्नमा असाधारण रूपमा सक्षम हुनुहुन्छ
• पहिलो स्तन नरम नभएसम्म अर्को स्तन स्विच गर्नुको सट्टा अनुचित तरिकाले खुवाउने विधिले दूधको उत्पादनलाई सन्तुलित राख्छ
• बच्चाको दैनिक आवश्यकताभन्दा बढी दूध निकाल्नुहोस्

लक्षणहरू:

• दूध खुवाइसकेपछि छिट्टै स्तन भरिन्छ। आमाले कुनै समयमा स्तन सुन्निएको महसुस गर्न सक्नुहुन्छ
• दूधको प्रवाह छिटो भएर बच्चाले खोक्छ वा स्तनलाई टाढा धकेल्छ
• बच्चाले बारम्बार दूध खुवाउन अनुरोध गर्नुहुन्छ र पातलो वा फिँजसहितको दिसा गर्नुहुन्छ

व्यवस्थापन:

• प्रतिक्रियाशील रूपमा खुवाउने कार्य (कृपया विवरणहरूका लागि पृष्ठ 16 मा रिफर गर्नुहोस्)
• नियमित दूधको आपूर्तीलाई कम गर्नुहोस् (सामान्यतया केही दिन वा एक हप्ता लाग्छ)
  • आफ्ना बच्चाहरूलाई प्रत्यक्ष स्तनपान गराउने आमाहरूका लागि:
    • आफ्नो बच्चालाई नरम नहुँदासम्म एउटै स्तन खुवाउनुहोस्
    • बच्चाले चुस्न छोड्नुभयो र स्तन अहिलेसम्म नरम भएको छैन भने, उहाँले केही घण्टामा फेरि दूधको अनुरोध गर्दा तपाईं उही स्तन खुवाउन सक्नुहुन्छ
  • आफ्नो बच्चाको लागि दूध निकाल्ने आमाले निकालिएको दूधको मात्राले बच्चाका दैनिक आवश्यकताहरूलाई पूरा नगर्दासम्म पम्पिङको बारम्बारता वा हरेक पटक निकाल्दा प्राप्त भएको दूधको मात्रालाई विस्तारै कम गर्न सक्नुहुन्छ
  • यो समायवधिमा, तपाईंलाई खुवाउने क्रमहरूको बीचमा स्तन सुन्नेर पीडा महसुस हुन्छ भने, तपाईं दुधका नलिहरूलाई ब्लक हुनबाट रोक्न थोरै मात्रामा दुध निकाल्न सक्नुहन्छ
• आमाले स्तनपानको अवधिमा दूधको प्रवाहलाई कम गर्न चाहनुहुन्छ भने, उहाँले निम्न गर्न सक्नुहुन्छ:
  • आधा झुक्ने आसन पालना गर्नुहोस् (कृपया विवरणहरूका लागि पृष्ठ 53 मा रिफर गर्नुहोस्)
  • स्तनलाई "कैँचीहरू समात्ने" तरिकामा होल्ड गर्नुहोस्
  • एरिओला धेरै सुन्निएको छ भने, तपाईं आफ्नो बच्चालाई स्तनमा संलग्न गराउन मद्दत गर्नका लागि थोरै दूधको मात्रा निकाल्न सक्नुहुन्छ
• सुन्निने असहजताबाट राहत पाउनका लागि आइस प्याक प्रयोग गर्नुहोस्
• पेशेवर स्तनपान कोचिङ खोज्नुहोस् वा स्वास्थ्य स्याहार व्यक्तिको परामर्श लिनुहोस्

जोखिमहरू:

स्तनको दूध बढी आपूर्ती गर्नाले दूध डक्टहरू ब्लक हुने वा सुन्निने सम्भावना पनि बढ्न सक्छ।

फोरिमिल्क रहिन्डमिल्क बारे बुझ्ने

• फोरिमिल्क भनेको तपाईंको बच्चाले चुस्न सुरु गरेपछि उपलब्ध हुने दूध हो।  यो पोषणको मुख्य स्रोत हो। बच्चाले चुस्न जारी राख्दा यो दुधमा रहेको बोसोको सामग्री विस्तारै वृद्धि हुन्छ। यसलाई क्यालोरीको मुख्य स्रोत, हिन्डमिल्कको रूपमा पनि चिनिन्छ
• फोरमिल्क र हिन्डमिल्कलाई न त खुवाईको लम्बाई न दुधमा रहेको सामग्रीद्वारा परिभाषित गर्न सकिन्छ
• आफ्नो बच्चालाई स्तन नरम नहुँदासम्म एउटै स्तनबाट खान दिनुहोस्। उ सन्तुष्ट हुन्न भने, अर्को स्तनमा स्विच गर्नुहोस्। त्यसपछि उसले सन्तुलि पोषण प्राप्त गर्न पर्याप्त फोरमिल्क र हिन्डमिल्क पिउन सक्छ
• आमाहरूले अत्याधिक धेरै दुध उत्पादन गर्नुहुन्छ भने, फोरमिल्कले उहाँहरूका बच्चाहरूको पेटलाई भर्न सक्छ
  • फोरमिल्क सजिलै अवशोषित/पचाउन सकिने भएकोले, बच्चाहरूलाई फेरि छिट्टै भोक लाग्न सक्छ र बारम्बार खुवाउन अनुरोध गर्न सक्छन्
  • अत्याधिक धेरै फोरमिल्क पिउनाले पेटमा ग्याँस जम्ने र पेट दुखाइ निम्ताउँदै पेटमा वायू भरिन सक्छ। बच्चाहरूले पातलो वा फिज भएका दिसाहरू गर्छन्

सहायक स्तन ग्रन्थीहरू

सहायक स्तन ग्रन्थीले सानो स्तन ग्रन्थी तन्तु हो जुन स्तनबाहेक काखीहरूभन्दा तल बढ्छ। यो एक जन्मजात र अलि सामान्य अवस्था हो। कहिलेकाहीँ, एक साना, कोठी-जस्ता सहायक निप्पलहरू हुन्छन्। गर्भावस्थाको अवधिमा र डेलिभरीपछिको हर्मोनहरूको प्रभावले गर्दा, सहायक स्तन ग्रन्थीहरू बढ्ने र स्तनको दूध उत्पादन गर्ने गर्नसक्छन्। दूध “आएपछि”, यी तन्तुहरू सुन्निएर पीडादायी हुन सक्छन् र सहायक निप्पलहरूबाट दूध चुहिन सक्छन्। तिनीहरू प्राय: एक हप्ताभित्रमा हराउने गर्छन् र यसले गर्दा स्तनपानमा असर पर्दैन।

सुन्निएका सहायक स्तन ग्रन्थीहरूको व्यवस्थापन:

• स्तनपान गराउन जारी राख्नुहोस्
• सहायक तन्तुहरूलाई मालिस नगर्नुहोस्
• सुन्निने र दुख्नेबाट आराम पाउनको लागि चिसो कम्प्रेसको प्रयोग गर्नुहोस् वा पीडानाशक औषधिहरू लिनुहोस्
• तपाईंमा जलन भएको जस्ता लक्षणहरू देखिएमा आफ्नो चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोस्

निप्पलहरूमा सेता धब्बाहरू

ती सेता धब्बाहरू निप्पलसम्म आउने दूध नलिकाहरू अवरूद्ध भएका कारणले हुन्छन्

• तपाईंले स्तनपान गराउनु अघि छालालाई नरम गराउन आफ्नो निप्पललाई न्यानो बनाएर आफ्नो बच्चालाई चुस्न दिन सक्नुहुन्छ। लेट-डाउन रिफ्लेक्सको अवधिमा दूध निकाल्न बल गर्नुले अवरोध हट्नेछ
• स्तनपान गराइसकेपछि पनि सेता धब्बाहरू रहिरहेमा, तपाईंले निप्पललाई फेरि तताएर खस्रो तौलियाले हलुकासँग रगड्न सक्नुहुन्छ। त्यसपछि, दूध नलिकाहरूबाट सुकेको दूध हटाउनको लागि औंलाहरूले सेता धब्बाहरू भएको क्षेत्रलाई हलुकासँग निचोर्नुहोस्

सुझावहरू

माथिका उपायहरू अपनाएपछि पनि कुनै सुधार भएन भने, कृपया मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्र वा आफ्नो पारिवारिक चिकित्सकसँग मद्दत खोज्नुहोस्।

फङ्गल सङ्क्रमणहरू

फङ्गल सङ्क्रमणहरू कुनै पनि समयमा हुन सक्छन् तर प्राय: स्तनपान स्टेबलाइज भएपछि वा आमाले हालै एन्टिबायोटिकहरू लिएपछि हुने गर्छ।

लक्षणहरू:

• दुख्ने
  • अनिरन्तर: एक घण्टाभन्दा बढी समयसम्म रहन सक्छ
  • धेरैजसो निप्पलको वरिपरि देखिन्छ। स्तन वा ढाड अथवा काँधहरूमा पनि फैलन सक्छ।
  • पिन र सियोहरूले घोचे जस्तो तीव्र दुखाइ वा जलन हुने महसुस हुन्छ
  • धेरैजसो स्तनपान गराएपछि, पम्प गरेपछि वा स्तनपान गराउँदा वा पम्प गर्दा हुन्छ।
• निप्पल सामान्य देखा पर्न सक्छ वा निम्न लक्षणहरू देखिन सक्छन्:
  • गुलाबी वा सुख्खा र छाला निस्केको
  • चिरा परेको र विस्तारै निको हुने
  • निप्पलको वरिपरि रातो चिलाउने खालको प्याच
  • सानो सेतो प्याच (एउटा भन्दा बढी प्याच हुन सक्छन्)
• बच्चाको मुखमा घाउ वा डाइपरले बनाउने घाउ देखिन सक्छ

समाधानहरू:

• स्वास्थ्य स्याहार पेशेवरहरूसँग मद्दत खोज्नुहोस्
  • चिकित्सकको निर्देशन अनुसार एन्टिफङ्गल क्रिम (वा मुखबाट लिइने औषधिहरू) प्रयोग गर्नुहोस्। उपचारको कोर्स पूरा हुन कम्तीमा दुई हप्ता लाग्छ। चिकित्सकले तपाईंको बच्चाको लागि क्रस सङ्क्रमण रोकथाम गर्न उही समयमा एन्टिफङ्गल उपचार निर्देशित गर्न सक्नुहुन्छ
  • आवश्यकता अनुसार पीडानाशक औषधिहरू लिनुहोस्
• सरसफाई कायम राख्नुहोस्:
  • हातहरू, विशेषगरी स्तनपान गराएपछि वा डाइपरहरू परिवर्तन गरिदिएपछि पटक-पटक धुनुहोस्
  • निप्पलहरू सुख्खा राख्नुहोस्। हावा छिर्ने खालको स्तनमा लगाउने प्याड प्रयोग गर्नुहोस् र नियमित रूपमा बदल्नुहोस्
  • तपाईंको स्तन र बच्चाको मुखको क्याभिटीको प्रत्यक्ष सम्पर्कमा आउने ब्रा, तिथर र प्यासिफियर सहितका वस्तुहरूलाई प्रयोग गरेपछि धुनुपर्छ र स्टेरिलाइज गरिनुपर्छ (20 मिनेटसम्म उमाल्न सकिन्छ) र राम्रो हावा खेल्ने सुख्खा स्थानमा भण्डार गरिनुपर्छ
• आफ्नो मनोदशा अनुकूल बनाउने, पर्याप्त मात्रामा आराम गर्ने, सन्तुलित आहार लिने र उपयुक्त व्यायामहरूमा संलग्न हुने जस्ता सबै कार्यहरूले तपाईंको प्रतिरक्षा प्रणालीमा मद्दत मिल्न सक्छ
• आमाहरूले गुलियो खानेकुरा, परिशुद्ध कार्बोहाइड्रेटहरू (जस्तै भात र सेतो ब्रेड), फर्मेन्टेटिभ खानेकुराहरू (जस्तै ब्रेड, मदिरा र फङ्गाइ) र दुग्ध उत्पादनहरूको मात्रा कम गर्ने बारे विचार गर्न सक्नुहुन्छ

सुझावहरू

आमाहरूले फङ्गल सङ्क्रमणहरूको अवधिमा स्तनपान जारी राख्न सक्नुहुनछ तर निकालिएको दूध एक दिनभित्रमै खुवाउनुपर्छ।

तपाईंलाई स्तनपान गराउँदा समस्या(हरू) हुन्छन् भने, कृपया तल दिइएका संस्थाहरूसँग सक्दो छिटो सुझाव-सल्लाह खोज्नुहोस्:

परिवार स्वास्थ्य विभाग, स्वास्थ्य विभाग

• मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा जानुहोस्
• स्तनपान हटलाइनहरू 3618 7450 मा कल गर्नुहोस्

अस्पतालको प्राधिकरण अन्तर्गत अस्पतालहरूद्वारा उपलब्ध गराइएका हटलाइन सेवाहरू:

(यी अस्पतालहरूमा बच्चा जन्माउने आमाहरूको लागि उपयुक्त। कृपया चिकित्सा स्याहार खोज्नुभन्दा अगाडि कल गर्नुहोस्)

 बच्चा मैत्री अस्पताल अभियान हङकङ संघ 2838 7727 (बिहान 9:00 बजेदेखि बेलुकी 9:00 बजेसम्म)

हङकङ स्तनपान गराउने आमाहरूको संघ 2540 3282 (24-घण्टा रेकर्ड गरिएको सन्देश)

तपाईंको बालरोग विशेषज्ञ / प्रसूती विशेषज्ञ / पारिवारिक चिकित्सक

भिडियो हेर्नु होस्

उच्च रूपमा सिफारिस गरिएको:

• स्मार्ट र सुखी सानो बच्चा हुर्काउने
• प्रतिक्रियाशील खुवाउने कार्य
• दिन र रातमा स्तनपान गराउने
• खानपिनको यात्रा