Nuôi Dưỡng hay Tạo Sức Ép

Các bậc cha mẹ ngày nay luôn mong muốn con cái của họ được chuẩn bị tốt để học tập thành công. Tuy nhiên, cũng đúng khi nói rằng việc tạo quá nhiều áp lực từ quá sớm cho con cái chúng ta có thể gây hại nhiều hơn là có lợi cho sự phát triển của trẻ.

Phát Triển Trí Não: Những Điều Cơ Bản

Chúng ta cần hiểu não bộ của trẻ phát triển như thế nào để tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ học hỏi.

• Sự phát triển toàn diện và khỏe mạnh của não bộ là rất quan trọng vì não bộ điều khiển các chức năng cơ thể, suy nghĩ và hành vi.
• Các yếu tố bẩm sinh và môi trường có liên quan lẫn nhau và đều thiết yếu đối với sự phát triển khỏe mạnh của não bộ. Mặc dù sau khi trẻ sinh ra thì không thể thay đổi các yếu tố bẩm sinh, chẳng hạn như gen và môi trường phát triển của thai nhi nhưng có thể điều chỉnh các yếu tố môi trường. Các yếu tố môi trường cơ bản để phát triển trí não bao gồm cung cấp cho trẻ chế độ dinh dưỡng thích hợp, mối quan hệ bố mẹ - con cái tích cực và môi trường gia đình ổn định và an toàn.
• Các mạch thần kinh của não bộ trở nên phức tạp hơn về cấu trúc và hoạt động hiệu quả hơn khi trẻ phát triển và lớn lên. Bộ não tiếp tục phát triển cho đến khi trưởng thành. Não bộ phát triển nhanh nhất trong khoảng thời gian từ lúc sinh đến khi trẻ ba tuổi nhưng việc học tập ở trẻ vẫn hiệu quả sau ba tuổi.

Giờ quý vị đã biết não bộ của trẻ phát triển từ các cấu trúc đơn giản đến phức tạp hơn, việc học của trẻ cũng sẽ tiến triển như lắp ráp các khối hình. Quý vị nên khuyến khích theo mức độ phát triển của trẻ. Hãy lấy việc học ngôn ngữ làm ví dụ. Đây là nền tảng vững chắc cần được xây dựng để tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập sau này của con quý vị. Con quý vị phải biết các từ trước khi có thể ghép chúng thành câu.

Việc gây áp lực thúc đẩy trí não vượt quá trình độ phát triển của trẻ không giúp ích được gì. Mỗi trẻ là một cá thể duy nhất. Chúng ta cần điều chỉnh việc học của trẻ theo sở trường và khả năng của trẻ để giúp trẻ phát huy hết tiềm năng của mình.

Các Lớp Học Và Lớp Đào Tạo Nhân Tài Thì Sao?

Các lớp học và các lớp đào tạo nhân tài khá phổ biến ở Hồng Kông. Tuy nhiên, hầu hết hiệu quả mà các lớp học này tuyên bố chỉ là do các tác dụng luyện tập tạm thời không có chứng minh khoa học chắc chắn và không nên được hiểu là tăng cường sự phát triển trí não của trẻ. Để duy trì lâu dài một kỹ năng mới học được, phải thực hành kỹ năng đó thường xuyên trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ: học ngoại ngữ mà không sử dụng hàng ngày sẽ không có ý nghĩa.

Việc đào tạo quá mức và lên lịch học tập quá dày đặc cho trẻ có thể bỏ qua những nhu cầu cơ bản của trẻ, dẫn đến một loạt các tác động tiêu cực:

• Ít cơ hội tương tác giữa bố mẹ và con cái – Trên hết, thậm chí có thể xảy ra xung đột giữa bố mẹ và con cái nếu trẻ không muốn tham gia các lớp học. Mối quan hệ bố mẹ - con cái tích cực là điều thiết yếu cho sự phát triển của trẻ, bao gồm cả phát triển khả năng điều tiết cảm xúc và các kỹ năng xã giao.
• Mất niềm vui và sự thỏa mãn trong học tập – trẻ có thể mất động lực học tập về lâu dài, điều này có thể ảnh hưởng đến việc học tập và phát triển của trẻ.
• Ít thời gian để nghỉ ngơi và vui chơi – Căng thẳng có thể tích tụ khi không đủ thời gian để thư giãn.
• Phát triển không cân bằng – Trẻ em có thể thiếu cơ hội phát triển các khả năng thiết yếu khác như khám phá, độc lập, giải quyết vấn đề, kỹ năng xã giao và kiểm soát cảm xúc.

Kiểm Tra IQ Có Cần Thiết Không?

Nhiều bố mẹ đã cân nhắc việc đánh giá trí thông minh của con mình. Một số người có thể nghĩ rằng chỉ số IQ (chỉ số thông minh) có thể cho họ biết khả năng của con mình và giúp họ lập kế hoạch giáo dục con cái tốt hơn. Những người khác có thể muốn xác nhận năng khiếu của con mình thông qua bài kiểm tra này để họ không bỏ lỡ thời gian giúp tài năng của con mình nở rộ. Trước khi quý vị quyết định cho con mình làm bài kiểm tra IQ, hãy cân nhắc những điều sau:

• Các bài kiểm tra IQ đo lường khả năng nhận thức của một cá nhân một cách chuẩn hóa, như khả năng hiểu, giải quyết vấn đề, trí nhớ và tốc độ xử lý. Tuy nhiên, chúng không xét đến nhiều khả năng khác như khả năng sáng tạo, khả năng lãnh đạo và điều tiết cảm xúc.
• Để đánh giá xem trẻ có trí thông minh thiên bẩm hay không, trẻ sẽ cần có chỉ số IQ ở mức Rất Cao cũng như những thành tích hoặc phẩm chất đặc biệt ở các khía cạnh khác.
• Do những thay đổi nhanh chóng trong bộ não đang phát triển và thành tích thường dao động ở trẻ mẫu giáo bé, kết quả của bài kiểm tra IQ ở trẻ nhỏ có thể không phản ánh tiềm năng trí tuệ của trẻ một cách đáng tin cậy. Trên thực tế, các bài kiểm tra IQ không được khuyến khích cho trẻ mẫu giáo trừ khi trẻ gặp khó khăn trong học tập hoặc trong quá trình điều chỉnh cho thích nghi với xã hội.
• Cục Giáo Dục và Bộ Y Tế Hồng Kông không cung cấp bài kiểm tra IQ thông thường chỉ để đánh giá năng khiếu ở trẻ em.
• Các bài kiểm tra IQ chỉ nên do các nhà tâm lý học có trình độ thực hiện, chẳng hạn như các nhà tâm lý học giáo dục hoặc lâm sàng đã được đào tạo phù hợp.

Vì các bài kiểm tra IQ có những hạn chế nên việc các bậc cha mẹ quá chú trọng vào IQ có thể bỏ qua năng khiếu của con họ đối với các lĩnh vực phát triển khác. Điều đó cũng có thể tạo căng thẳng không cần thiết cho cả bố mẹ và con cái.

Quý Vị Là Người Hỗ Trợ Tốt Nhất cho Con Mình

• Theo lý thuyết đa trí tuệ do Giáo Sư Howard Gardner của Đại Học Harvard đưa ra, trẻ em có thể có nhiều khả năng khác nhau ngoài những khả năng được chỉ ra từ kết quả học tập và kiểm tra IQ. Những khả năng này bao gồm âm nhạc, giao tiếp giữa các cá nhân, vận động, tự nhiên và nội tâm, v.v.
• Là cha mẹ, quý vị sẽ hiểu rõ con mình nhất. Hãy dành một chút thời gian để quan sát và khám phá những khả năng và phẩm chất của con quý vị. Quý vị có thể sắp xếp các hoạt động phù hợp cho con mình để nhận ra đầy đủ tiềm năng của trẻ thông qua vui chơi và thử thách.
• Chỉ cần vui chơi và hoạt động hàng ngày giữa bố mẹ và con cái sẽ mang lại cho trẻ những cơ hội đa dạng trong học tập và phát triển. Ví dụ: trong khi trồng cây với con, quý vị có thể khuyến khích con lấp đất (vận động), đếm lá (logic-toán học), mô tả toàn bộ quá trình (lời nói) và vẽ cây (không gian và nghệ thuật), cũng như quan sát sự phát triển của cây theo thời gian (tự nhiên). Thành quả của sự tương tác giữa bố mẹ và con cái còn hơn cả những gì có thể đạt được thông qua các lớp đào tạo. Quý vị có thể giúp con mình không phải tham gia các lớp đào tạo ngay từ tuổi ấu thơ.

Nếu quý vị có bất kỳ mối quan ngại nào liên quan đến sự phát triển của con mình, hãy thảo luận với các y tá hoặc bác sĩ tại bất kỳ Trung Tâm Chăm Sóc Sức Khỏe Bà Mẹ và Trẻ Em (Maternal and Child Health Centre, MCHC) nào hoặc các chuyên gia có liên quan.

Tài Liệu Tham Khảo Thêm:

Tờ Thông Tin về Sự Phát Triển của Trẻ Em, Cơ Quan Chăm Sóc Sức Khỏe Gia Đình, Bộ Y Tế
http://s.fhs.gov.hk/rn7ut

Các Câu Hỏi Thường Gặp, Dịch Vụ Đánh Giá Trẻ Em, Bộ Y Tế
https://www.dhcas.gov.hk/en/faq.html

Giáo Dục Năng Khiếu - Hỏi và Trả Lời, Cục Giáo Dục
https://www.edb.gov.hk/en/curriculum-development/curriculum-area/gifted/index.html

Lời Khuyên về Nuôi Dạy Con Cái: Tìm Hiểu về Trẻ Năng Khiếu và Giáo Dục Năng Khiếu ở Hồng Kông, Cục Giáo Dục
https://www.edb.gov.hk/en/curriculum-development/curriculum-area/gifted/resources_and_support/others/parent.html

Các Câu Hỏi Thường Gặp, Học Viện Giáo Dục Năng Khiếu Hồng Kông
http://ge.hkage.org.hk/en/parents/faq

Trung Tâm Phát Triển Trẻ Em, Đại Học Harvard
http://developingchild.harvard.edu/index.php/activities/council/