การดูแลหลังคลอดและการวางแผนครอบครัว

(ฉบับปรับปรุง 3/2018) (12/2019 ตีพิมพ์อีกครั้ง)

หลังจากคลอด ระบบร่างกายของผู้หญิงจะกลับไปอยู่ในสภาวะก่อนตั้งครรภ์ ช่วงเวลานี้มักจะคงอยู่เป็นเวลา 6 สัปดาห์และเรียกว่า ภาวะหลังคลอด การดูแลที่เหมาะสมนั้นสำคัญในช่วงเวลานี้ ควรมีการตรวจหลังคลอดหลังจากสิ้นสุดภาวะหลังคลอดไปแล้วเพื่อให้แน่ใจว่าการฟื้นตัวนั้นสมบูรณ์ และเวลานี้คือช่วงเวลาที่เหมาะสมที่คู่ชีวิตจะได้พูดคุยกันถึงวิธีการคุมกำเนิดสำหรับการวางแผนครอบครัวเพื่อให้บรรลุรากฐานที่ดีสำหรับชีวิตครอบครัวในอนาคต

น้ำคาวปลาคืออะไร

มดลูกจะหดตัวกลับไปขนาดเท่ากับก่อนตั้งครรภ์หลังจากการคลอด เนื้อเยื่อที่เสียจะไหลออกมาจากอวัยวะเพศเรียกว่า น้ำคาวปลา

  • ในช่วงสองสามวันแรกถึง 1 สัปดาห์ ปริมาณของน้ำคาวปลาจะมีมากและมีสีแดง
  • สีของน้ำคาวปลาจะกลายเป็นสีชมพูและคงอยู่อีกหนึ่งสัปดาห์
  • สุดท้ายจะกลายเป็นสีขาวและค่อย ๆ ลดลง
  • น้ำคาวปลามักจะหายไปในเวลา 2 ถึง 6 สัปดาห์
  • การให้นมแม่สามารถกระตุ้นสมองให้หลั่งฮอร์โมนมากขึ้นซึ่งช่วยให้มดลูกหดตัวและกลับคืนสู่ขนาดเดิม ช่วงเวลาของการขับน้ำคาวปลาก็จะสั้นลง อย่างไรก็ตาม สำหรับหญิงตั้งครรภ์ที่ให้นมแม่ในระยะเวลาสั้น ๆ หลังจากหยุดการให้นมแม่แล้ว น้ำคาวปลาอาจเปลี่ยนจากสีชมพูหรือสีขาวกลับไปเป็นสีแดงก่อนที่จะค่อย ๆ หายไป

ควรปรึกษาแพทย์เมื่อใด

หากปริมาณของน้ำคาวปลาเพิ่มขึ้นและมีกลิ่นเหม็น หรือเป็นไข้และปวดท้องน้อย ควรปรึกษาแพทย์สำหรับการตรวจและการจัดการที่เหมาะสม

ประจำเดือนจะกลับมาอีกครั้งเมื่อไร

  • ประจำเดือนมักจะกลับมาใน 4-6 สัปดาห์สำหรับแม่ที่ไม่ให้นมแม่ สำหรับแม่ที่ให้นมแม่แก่ทารกนั้นประจำเดือนจะกลับมาหลังจากนั้น
  • แม้ว่าประจำเดือนจะยังไม่กลับมา คู่รักควรใช้วิธีคุมกำเนิดที่เชื่อถือได้เมื่อกลับมามีเพศสัมพันธ์

ทำไมฉันจึงปัสสาวะบ่อยและรู้สึกแสบร้อนระหว่างการปัสสาวะ

การปัสสาวะบ่อยหรืออาการแสบร้อนระหว่างการปัสสาวะสามารถเป็นอาการของกระเพาะปัสสาวะอักเสบได้ ซึ่งเป็นเรื่องปกติของหญิงหลังคลอด กรุณาปรึกษาแพทย์หากท่านมีอาการดังกล่าว

ทำไมผมถึงร่วงเยอะ

  • ระหว่างการตั้งครรภ์ ผมที่หนังศีรษะส่วนมากอยู่ในช่วงการงอก หลังจากการคลอด ภาวะร่างกายจะเปลี่ยนไปและผมจะกลับสู่ช่วงพัก ดังนั้นผมจึงร่วงมาก
  • ภาวะนี้จะคงอยู่เป็นระยะเวลา 4 ถึง 20 สัปดาห์หลังคลอด และจะกลับคืนสู่สภาวะปกติโดยสมบูรณ์ภายใน 6 เดือนโดยไม่ต้องได้รับการรักษาใด ๆ ดังนั้นจึงไม่ต้องกังวล
  • อาการผมร่วงจะน้อยลงหากมีการตั้งครรภ์ติด ๆ กัน

ควรมีโภชนาการอย่างไรหลังการคลอด

  • ควรควบคุมอาหารอย่างสมดุลและเลือกอาหารจากอาหารในห้าหมู่พื้นฐานนั่นคือ นมและนมทางเลือกอื่น ๆ เนื้อสัตว์ ปลา ไข่ และอาหารทางเลือกอื่น ๆ (รวมถึงถั่ว) ผัก ผลไม้ และธัญพืช (ข้าว บะหมี่ และขนมปัง) สัดส่วนที่พอดีของอาหารห้าหมู่พื้นฐานเหล่านี้จะช่วยให้ผู้เป็นแม่ฟื้นตัวหลังจากการคลอดและเตรียมพร้อมสำหรับการให้น้ำนม
  • เนื่องจากตับของทารกแรกเกิดยังทำงานได้ไม่สมบูรณ์ แม่ที่ให้นมแม่ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานยาใด ๆ โดยไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์

ดูแลแผลฝีเย็บอย่างไร

  • ล้างแผลทุกครั้งหลังการปัสสาวะและอุจจาระด้วยฝักบัว
  • การเปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อยครั้งและการรักษาสุขอนามัยส่วนตัวช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น
  • ปรึกษาแพทย์หากแผลเปิดหรือมีสัญญาณการติดเชื้อ

ดูแลแผลผ่าคลอดอย่างไร

  • หากไม่มีสัญญาณของแผลเปิดหรือการติดเชื้อหลังจากการตัดไหม ท่านสามารถแช่น้ำและอาบน้ำได้ตามปกติ
  • หากแผลมีสีแดง บวม ร้อน และปวด หรือมีของเหลวไหลซึมออกมา ท่านควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการตรวจและการจัดการอย่างเหมาะสมทันที.

สามารถมีเพศสัมพันธ์หลังการคลอดได้เมื่อใด

  • หลังจากการคลอด ร่างกายต้องการเวลาในการกลับคืนสู่สภาวะก่อนตั้งครรภ์ ในช่วงเวลานี้ เรียกว่าช่วงระยะหลังคลอด โดยทั่วไปจะคงอยู่ประมาณ 6 สัปดาห์
  • เมื่อระยะหลังคลอดหมดลง น้ำคาวปลาจะหายไป มดลูกจะกลับคืนสู่ขนาดปกติ เยื่อบุมดลูกจะฟื้นฟูสภาพ ปากมดลูกจะปิด เนื้อเยื่อของอวัยวะเพศจะกลับคืนสู่ปกติและบาดแผลที่หน้าท้องหรือฝีเย็บจะฟื้นตัว ในช่วงเวลานี้สามารถกลับมามีเพศสัมพันธ์ได้หากผู้เป็นแม่มีความพร้อมทางร่างกายและจิตใจ

ควรสังเกตอะไรเมื่อกลับมามีเพศสัมพันธ์

  • เมื่อกลับมามีเพศสัมพันธ์หลังคลอด อวัยวะเพศของผู้เป็นแม่อาจแห้งและอาจเกิดความรู้สึกเจ็บเล็กน้อยหรือความรู้สึกแปลก ๆ ที่บริเวณฝีเย็บ สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากภาวะทางจิตใจ ผู้เป็นแม่จะค่อย ๆ คุ้นชินหลังจากมีเพศสัมพันธ์บ่อยครั้งและความรู้สึกไม่สบายเหล่านี้จะหายไปเองโดยธรรมชาติ
  • ควรหลีกเลี่ยงท่าทางที่รุนแรงเกินไปและการสอดใส่ที่ลึกหลังจากการกลับมามีเพศสัมพันธ์ได้ไม่นาน สิ่งที่สำคัญอันดับแรกคือสิ่งที่ทำให้ผู้เป็นแม่รู้สึกดี
  • ควรเข้ารับการตรวจทางการแพทย์เมื่อมีเลือดไหล เจ็บ หรือความลำบากขณะมีเพศสัมพันธ์

บาดแผลจะฉีกโดยการมีเพศสัมพันธ์หลังจากการคลอดหรือไม่

  • พูดโดยรวมแล้ว แผลฝีเย็บจะหายหลังจากระยะหลังคลอด ดังนั้นการมีเพศสัมพันธ์จะไม่ทำให้แผลเปิด

ควรใช้การคุมกำเนิดเมื่อใด

แม้ว่าโดยปกติไข่จะไม่ตกในช่วง 4 สัปดาห์แรกหลังคลอด แต่เพื่อหลีกเลี่ยงการตั้งครรภ์ คู่รักควรใช้การคุมกำเนิดที่เชื่อถือได้เมื่อพวกเขากลับมามีเพศสัมพันธ์อีกครั้ง ศูนย์แม่และเด็กมีการให้คำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญด้านการคุมกำเนิดแก่ผู้หญิง