तपाईं आफ्नो प्रिस्कूलरमा भित्री गुणहरूको निर्माण गरेर र उहाँको वातावरणको तत्त्वहरूलाई वृद्धि गरी उहाँलाई लचकदार बनाउनलाई मद्दत गर्न सक्नुहुन्छ। भाग I मा यस्तो गुणहरूको वर्णन गरिएको छ जुन बच्चामा लचकदारलाई सहज बनाउँछ, यो पुस्तिका समान रूपमा महत्त्वपूर्ण वातावरणीय तत्त्वहरूको परिचय दिनेछ। यसले आमाबुवाको सहायता, सकारात्मक पालन पोषण र विद्यालयसँग साझेदारी समावेश गर्छ।

बच्चाको वातावरणमा बढाउने तत्त्वहरू

सहायता उपलब्ध गराउने

• कठिनाइहरूको सामना गर्दा बच्चाहरूलाई तपाईंको सहायताको आवश्यकता हुन्छ:
  • आफ्नो बच्चाको सानो उमेरबाट स्याहार गरेर उहाँसँग कुरा गरेर र उहाँसँग खेलेर नजिकैको सम्बन्ध बनाउनुहोस्। यसले उहाँको भित्र तपाईं प्रतिको विश्वास विकास गर्नेछ र आवश्यकता हुँदा मद्दतको लागि तपाईंसँग जानुहुनेछ।
  • कठिनाइ र निराशाको समयमा आफ्नो बच्चालाई भावनात्मक सहायता उपलब्ध गराउन कुनै अन्य वस्तुको तुलनामा धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। अँगालो वा सान्त्वनादायक शब्दले उहाँलाई शान्त गर्नेछ। उदाहरणको लागि, उहाँ ब्लक खस्दा रूनुहुन्छ, जसलाई बनाउनको लागि उहाँलाई धेरै समय लागेको थियो, उहाँलाई 'रूनुको के मतलब छ? केटा भएर रुनुहुन्न' भन्नुको सट्टामा, तपाईंलाई उहाँको भावनालाई 'ओहो! भनेर स्वीकार गर्नुपर्छ यो यस्तो सुन्दर महल थियो। तपाईं धेरै उदास हुनुपर्छ।' त्यसपछि उहाँलाई प्रोत्साहित गर्नुहोस्, 'अझै एउटा राम्रो महल बनाउ।'
  • स्वतन्त्रतालाई वृद्धि गर्नको लागि, सधैँ आफ्नो बच्चालाई आफैले समस्याहरूलाई समाधान गर्नको लागि प्रोत्साहित गर्नुहोस्। अर्को तर्फ, मार्गदर्शन उपलब्ध गराउनको लागि तैयार रहनुहोस् र जब उहाँ स्पष्ट रूपमा अवस्थालई ह्याण्डल गर्न सक्षम हुनुहुँदैन तब उहाँलाई व्यवहारिक सहायता उपलब्ध गराउनुहोस्। तपाईं आवश्यक सहायता उपलब्ध गराउनको लागि उपलब्ध हुँदा तपाईंको बच्चालाई कठन अवस्थामा पार गर्न सहज फेला पार्नुहुनेछ।
  • आफ्नो बच्चा अवस्थाको सामना गर्न नसक्नुहुँदा उहाँलाई मद्दत खोज्नको लागि प्रोत्साहन गर्नुहोस्। रोल मोडल बन्नुहोस् र उहाँलाई सहायता कसरी प्राप्त गर्ने भनी प्रदर्शन गर्नुहोस्। यसो गरेर, तपाईं आफ्नो बच्चामा सहायता माग्नेको मानसिकता उत्पन्न गर्नुहुन्छ।

सकारात्मक पालनपोषण

सकारात्मक पालनपोषण सामाजिक व्यवहारमा विकासलाई र तपाईंको बच्चामा सकारात्मक आत्म आवधारणालाई प्रोत्साहन गर्नको लागि रचानात्मक तथा गैर-हानिकारक तरिकाहरूको प्रयोग गर्छ।यसले रोल मोडलिङ, तपाईंको बच्चामा इच्छित व्यवहारलाई प्रोत्साहित गर्ने समावेश गर्छ र उहाँलाई नियम, सीमा र परिणामहरू सिकाउन मद्दत गर्छ। यसले जिम्मेवारी र आत्म नियमनको भावनालाई उत्पन्न गर्न मद्दत गर्नेछ र तपाईंको बच्चामा सञ्चार तथा समस्या-निवारण सीपहरू प्रोत्साहित गर्नेछ। यी सबै क्षमताहरूले लचिलोपनालाई सहज बनाउँछ।

• राम्रो उदाहरण सेट गर्ने
  • 'जस्तै बुवा, जस्तै छोरा'। रोल मोडलको रूपमा तपाईंलाई देखेर र तपाईंको राम्रो उदाहरणको नक्कल गरेर, तपाईंको बच्चा इच्छित व्यवहार र सकारात्मक मानहरू निर्माण गर्न थप सक्षम हुनुहुनेछ।
• लचकदार सहज बनाउने सकारात्मक व्यवहार प्रोत्साहन गर्ने
  • प्रारम्भमा, इच्छित व्यवहार स्थापना गर्नको लागि तपाईंको बच्चालाई तपाईंले बारम्बार प्रशंसा गर्न आवश्यकता हुन्छ। तपाईंको ध्यानले इच्छित व्यवाहरको बारम्बारता वृद्धि गर्नेछ।
  • उहाँको व्यवहार अत्याधिक स्थिर हुँदा, तपाईंले आफ्नो प्रशंसालाई विस्तारै विस्तारै कम गर्न सक्नुहुन्छ। यद्यपि, तपाईंलाई अझै पनि उहाँ तर्फ सकारात्मक ध्यान दिनुपर्दछ। समय समयमा पहिचान र प्रोत्साहन इच्छित व्यवहारलाई कायम राख्छ।
• सीमा सेट गर्ने
  • उचित सीमा सेट गर्नाले आफ्नो बच्चामा स्व-अनुशासन र जिम्मेवारी उत्पन्न गर्न मद्दत प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।
  • तपाईंले आफ्नो बच्चालाई पालना गराउन चाहनुभएको नियम र सीमाहरूमा उहाँसँग छलफल गर्नहोस्। उहाँहरू स्पष्ट, विशिष्ट, सकारात्मक तरिकामा र उमेर अनुकूल छन् भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्। उदाहरणको लागि, 'विद्यालय पछि स्वयं कपडा परिवर्तन गर्ने' नियम 5 वर्ष-उमेरका बच्चाहरूको लागि उपयुक हुन सक्छ तर 3 वर्ष-उमेरका बच्चाहरूको लागि होइन।

• ब्याक अप परिणामहरूसँग स्वीकारात्मक अनुशासनको प्रयोग गर्ने
  • आफ्नो बच्चालाई पहिल्यै तैयार गर्नुहोस् कि यदि उहाँ नियमको पालना गर्नहुन्न भने उहाँले के परिणाम प्राप्त गर्नुहुनेछ।
  • उहाँ आफ्नो व्यवहारको लागि जिम्मेवार हुन सिकाउनुहोस्। उदाहरणको लागि, उहाँलाई सिकाउनुहोस् कि यदि उहाँ लापरवाहीको कारण खेलौना हराउनुभएको छ भने, उहाँले नयाँ खेलौनाको लागि माग गर्नुहुन्न; वा उहाँले आफ्नो बहिनीलाई पिट्नुहुन्छ भने उहाँ बाहिर जानुपर्नेछ।
  • परिणाम अवस्थमा सम्बन्धित हुनुपर्छ। बच्चामा चिल्लाउने, पिट्ने वा लज्जित बनाउने जस्ता कुनै हानिकारक नतीजा प्रयो गरिएको हुनुहुँदैन।
  • नियम र परिणामहरूलाई पूरा गर्न स्वीकारात्मक र एकसमान रहनुहोस्।
  • तपाईं कठोर अनुशासनको प्रयोग गर्ने बारेमा चिन्ता गर्न सक्नुहुने भएकोले बच्चा खुशि हुनुहुन्न वा यहाँ सम्म कि तपाईंलाई घृणा गर्नुहुन्छ। सकारात्मक पालनपोषणको अर्थ बच्चाको लागि कठोर सीमा निर्धारित गर्ने समय उहाँसँग घनिष्ठ र मैत्रपूर्ण सम्बन्ध बनाइ राख्नुहोस्। उहाँको दुर्व्यवहारको लागि परिणामको प्रयोग गर्नुपर्दा, तपाईंले आफ्नो बच्चालाई यो संकेत दिन आवश्यक हुन्छ कि यो तपाईंको व्यवहार हो र यो तपाईं आफैले अस्वीकार गर्नुहुन्न। यसो गरेर, कठोर अनुशासनले मात्रै उहाँलाई जिम्मेवार हुन मद्दत गर्नेछ र तपाईंको अपेक्षाहरूलाई पूर्वानुमान बनाउनेछ। त्यसपछि तपाईंको बच्चासँग भावनात्मक र व्यवहारसँग सम्बन्धित समस्याहरू कम हुनेछ र तपाईं र तपाईंको बच्चाको बीचमा सम्बन्ध अझै स्थिर हुनेछ।

पालनपोषणको यस श्रृंखलाको पु्स्तिका 15 र 16 ले थप विवरणहरूमा सकारात्मक पालनपोषणको दृष्टिकोणको व्यख्या गरेको छ।

विद्यालयसँग साझेदारी

नर्सरी र विद्यालय यस्तो ठाउँ हो जहाँ तपाईंको बच्चा घर बाहेक लामो समयसम्म बिताउनुहुन्छ। त्यसैले, यस्तो ठाउँ छनोट गर्न महत्त्वपूर्ण हुन्छ जहाँ तपाईंसँग समान मान साझा गर्छन्। निम्न भएमा विचार गर्नुहोस्:

• पाठ्यक्रम लचकदारलाई सहज बनाउने तत्त्वहरूलाई विकासको पक्षमा छ । उदाहरणको लागि, सञ्चार र समस्या समाधान सीपहरू पाठ्यक्रममा सहभागी गरिएको छ र बच्चाहरूलाईको सबलताहरू विकास गरिएका छन्।
• शिक्षक विद्यालयमा लचकदारलाई सहज बनाउनुको महत्त्वको बारेमा जान्नुहुन्छ।
• शिक्षकहरूबाट उत्साह, मार्गदर्शन र सहायता उपलब्ध हुन्छन्।

बच्चाहरूको लचकदारलाई सहज बनाउन आमाबुवा र शिक्षकहरू बीच साझेदारी अनुवार्य हुन्छ:

• विद्यालय र घरमा आफ्नो बच्चाको क्षमताको बारेमा शिक्षकहरूसँग नजिकैको सञ्चार कायम राख्नुहुोस्। आफ्नो बच्चाको व्यवहारलाई कसरी रचनात्मक रूपमा सुधार्ने तरिकामा उनीहरूसँग कुराकनी गर्नुहोस्। आफ्नो बच्चालाई प्रोत्साहन गर्नको लागि शिक्षकको सुझावहरूलाई प्रयास गर्नुहोस् र शिक्षकहरूलाई घरमा उहाँको इच्छित व्यवहार बारेमा बताउनुहोस्। तपाईंले विद्यालयमा उहाँको व्यवहार बारेमा थप पनि जान्न सक्नुहुन्छ र आवश्यक भएमा शिक्षकहरूलाई सुझाव दिन सक्नुहुन्छ।
• कुराकानी, स्वयंसेवक प्रशिक्षण र आमाबुवाका गतिविधहरू जस्ता विद्यालयहरूमा आमाबुवाको लागि आयोजित गतिविधिहरूमा सहभागिताको लागि सक्रिय भूमिका गर्नुहोस्। तपाईं पालनपोषण सम्बन्धित ज्ञान र सीपहरू आफूसँग राख्नको लागि यो अवसरको लाभ लिन सक्नुहुन्छ, साथै तपाईं आफ्नो बच्चाको लागि सिकाउन उत्सुक हुने रोल मोडल पनि सेट गर्न सक्नुहुन्छ।

अभिभावक दिवस

• तपाईंको बच्चाले विद्यालयको गतिविधिहरूमा भाग लिनको लागि तपाईंको प्रेरणा हेर्नुहुँदा, उहाँ आफ्नो विद्यालयको जीवनमा थप सहभागी हुनुहुनेछ । यसले विद्यालयसँग सम्बन्धित हुने भावनालाई सबल बनाउनेछ र आवश्यकता हुँदा विद्यालयबाट मद्दत खोज्ने अवसर बढाउनेछ।

अन्य गुण र सीपहरूलाई प्रोत्साहन गर्ने जस्तै, बच्चाहरूमा लचकदारको तत्त्वहरूलाई विकास गर्ने तपाईंको धैर्य, सहिष्णुता र अटलतामा निर्भर हुन्छ। यो आजीवन चल्ने प्रक्रिया हो। तपाईंको माया र स्याहारसँग, तपाईंको बच्चा आघातसहनीयताको यात्रा सुरु गर्नको लागि तैयार हुनुहुन्छ।

हामीसँग गर्भवती आमा र बालबालिकाहरूको अभिभावक र प्रिस्कूलका बालबालिकाहरूको लागि बाल स्याहार र पालनपोषण बारेमा “सुखद पालन-पोषण” कार्यशाला र पुस्तिकाका श्रृंखलाहरू छन्। कृपया जानकारीको लागि हाम्रो स्वास्थ्यस्याहार कर्मचारीलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।