बालबालिकामा सद्गुण र मान्यताको पालना गराउने भाग II र भाग III को लक्ष्य प्रि-स्कूलरहरूमा सद्गुण र मान्यता विकसित गर्न भाग I मा व्याख्या गरिएको '6R1O' रणनीतिहरूलाई कसरी लागू गर्ने भनी केही उपायहरू दिनु हो।

यस पुस्तिकाले करिब दुई वर्षको उमेरबाट पालन-पोषण गर्न सकिन्छ भन्ने केही महत्त्वपूर्ण सद्गुणलाई परिचय गराउँछ:

• दयालुपन - संवेदनशील हुने र अरूको आवश्यकतामा स्वीकार गर्ने
• स्याहार - महसुस गर्ने, चासो देखाने र अरूको राम्रोमा योगदान पुर्याउने
• साझेदारी - तपाईंसँग भएको कुराले अन्य मानिसलाई खुशी दिने
• सहकार्य - सबैले सहभागिता जनाउने र कार्य वा लक्ष्य हासिल गर्न मद्दत गर्ने
• आदर - व्यक्तिगत महत्त्व र अधिकारहरू पहिचान गर्ने र स्वीकार गर्ने

विचार गर्नुहोस्

के तपाईं माथिको सद्गुण आफ्नो बच्चालाई महत्त्वपूर्ण छ भन्ने कुरा स्वीकार गर्नुहुन्छ?

तपाईं तिनीहरू महत्त्वपूर्ण छन् भन्ने कुरामा सहमत हुनुहुन्छ भने, निम्नलिखित अनुच्छेदहरूले तपाईंको बच्चामा यी पालन-पोषण गर्ने तरिकाहरू व्याख्या गर्नेछ वा तपाईंले आफ्नो छनोटको अन्य मानहरू प्रोत्साहन गर्न भाग I बालबालिकामा पालन-पोषणका सद्गुण र मान्यतामा वर्णन गरिएका रणनीतिहरू प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ।

विकासात्मक चरणहरूका मामिला

बच्चामा मान्यताहरू विकसित गर्दा उहाँको बौद्धिक क्षमतामा ध्यान दिनुहोस् जस्तै, बालबालिकाले विभिन्न विकासात्मक चरणहरूमा भिन्न माध्यमद्वारा सिक्छन्।

• शिशु हुँदा, तपाईंको बच्चाले तपाईंको कार्यको अर्थ बुझ्नु अघि नै त्यसको नक्कल गर्नुहुनेछ। त्यसैले, आफ्ना बालबालिकाका लागि सकारात्मक अनुकरणीय व्यक्ति बन्नुहोस्।
• एक वर्षको उमेरपछि, उहाँले तपाईंको निर्देशन पालना गर्न सक्दा, सरल बन्ने केही कुराको कार्यसम्पादन गर्न सिकाएर सुरु गर्नुहोस्, जस्तै, अरूलाई आफ्नो आदर देखाउन 'शुभ प्रभात’ भन्न वा अभावग्रस्त व्यक्तिहरूमा आफ्नो स्याहार देखाउन दानपत्रमा सानो परिवर्तन गर्न अनुरोध गर्नुहोस्।
• उहाँ दुई वर्ष पुगेपछि, उहाँले अन्य व्यक्तिको तल्लो स्तरमा सोच्न आफूलाई आवश्यक पर्ने मान्यता सिक्न सुरु गर्न सक्नुहुन्छ।
• करिब चार वर्षको उमेरबाट अन्य व्यक्तिको दृष्टिकोण लिने क्षमता धेरै विकसित हुन्छ। मान्यता जस्तै आदर र स्याहार गर्ने सामान्य कार्य भन्दा बढी भन्ने हुनेछ। तपाईंको बच्चाले अन्यका लागि महसुस गर्न सक्नुहुन्छ, उहाँलाई सही लागेको कुरामा कार्य गर्न कदम चाल्न वा वयस्कहरूले गर्ने कुरामा चूनौती दिन पनि सक्नुहुन्छ। त्यसैले तपाईंलाई आफ्नो बच्चाको अगाडि राम्रो मोडेल बन्न र आफ्नो मान्यता कायम राख्नमहत्त्वपूर्ण हुन्छ।

आधारशिलाको रूपमा सहानुभूति निर्माण गर्ने

दयालुपन, स्याहार, साझा गर्ने र आदरको महत्त्वपूर्ण मान्यताहरूमा आधारित भएको आधारभूत गुणस्तर निर्माण गर्न सक्नु भनेको सहानुभूति हो। सहानुभूति को अर्थ अरूका लागि अनुभूति हो। तपाईंको बच्चासँग बाल्यावस्थाबाट सकारात्मक सम्बन्ध बनाउने सहानुभूतिका लागि विकास गर्न आधार खडा गर्छ। आमाबुवा र बच्चाले कसरी सकारात्मक सम्बन्ध बनाउन सक्छन्? तपाईंको बच्चालाई प्रेम देखाएर, उहाँको आवश्यकतामा तुरून्तै प्रतिक्रिया जनाउनुहोस्, प्रशंसा गर्नुहोस् र उहाँको प्रयत्नहरूका लागि प्रोत्साहन गर्नुहोस्। यसो गर्नाले, उहाँले सकारात्मक भावनाहरूसँग प्रतिक्रिया जनाउनुहुनेछ र अरूका लागि महसुस गर्नुहुनेछ। तपाईंले आफ्नो बच्चासँग सञ्चार गर्दा, निम्न कुरा प्रयास गर्नुहोस्:

• आफ्नो बच्चा र आफ्नो वरपरका मानिसहरूका लागि महसुस गर्न अनुकरणीयबन्नुहोस्।
  • आफ्नो बच्चालाई शारीरिक ध्यानाकर्षण दिनुहोस् जस्तै, उहाँलाई तपाईंको प्रेम देखाउन अंगालो र मुस्कानहरू दिनुहोस्।
  • आफ्नो बच्चालाई महसुस गर्ने प्रयास गर्नुहोस्। उहाँले कस्तो महसुस गर्नुहुन्छ व्याख्या गर्नुहोस् र उहाँको भावनाहरू र आवश्यकताहरूमा तुरून्तै प्रतिक्रिया जनाउनुहोस्, उदाहरण, 'तपाईं विचारमग्न भएको म देख्न सक्छु। अरू कुनै कुराले तपाईंलाई चिन्तित बनाइरहेको छ, प्रिय?'
  • तपाईंको दैनिक जीवनमा आफैं राम्रो व्यवहार गरेर उहाँलाई अरूको स्याहार कसरी गर्ने भन्ने बारेमा देखाउनुहोस्, उदाहरण, आफ्नो हातहरूमा किनमेलको सामान लिएको कुनै व्यक्तिका लागि ढोका खोल्नुहोस्, आफ्नो वृद्ध छिमेकीलाई साना दैनिक कामहरू गर्न मद्दत गर्नुहोस्।
• तपाईंको बच्चालाई उपयुक्त रूपमा पहिचान गर्न र आफूले महसुस गरेको कुरा व्यक्त गर्न मद्दत गर्नुहोस्।
  • कथा पढ्दा वा भिडियो हेर्दा, पात्रहरूको भावनाहरूमा उहाँको ध्यानाकर्षण गराउनुहोस् र तिनीहरूको बारेमा उहाँसँग कुराकानी गर्नुहोस्।
  • तपाईंले उनीहरूको अनुभव गर्दा उहाँको लागि तपाईंले आफ्नो सकारात्मक भावनाहरू लेबल र व्याख्या गर्नुहोस् उदाहरण, भ्रमणका लागि बाहिर जाँदाको 'खुशी', सबै कामहरू समाप्त गरेपछिको 'आराम', स्वादिष्ट भोजनपछिको 'सन्तुष्टता' आदि।
  • तपाईंको नकारात्मक भावनाहरू लेबल र व्याख्या गर्नुहोस् तर उहाँलाई अधिक बोझ नगराउन सावधान हुनुहोस्। तपाईंले भावनात्मक रूपमा सम्हाल्न सक्ने र बच्चासँग सम्बन्धित नभएको केही छनोट गर्नुहोस्, उदाहरण, ट्राफिक जाम फस्नु भएकोमा 'निराश', तपाईं बाहिर पार्कमा हिँड्नको लागि जाने बेलामा पानी पर्दा 'आशाहीन'।
  • सम्भाव्य कारणहरूका साथ उहाँ र अरूमा भावहरू व्याख्या गर्नुहोस्।

उहाँले शब्दवली थाहा पाउँदा विस्तारै शब्दामा भावनाहरूको बारेमा कुरा गर्न सिक्नुहुनेछ।

• तपाईंको बच्चालाई अरूको भावनाहरूमा संवेदनशीलता हुन सिकाउनुहोस्।
  • असंवेदनशील व्यवहारमा उहाँको ध्यान आकर्षित गर्नुहोस्, उदाहरण, 'Ron पल्टिदा उहाँमाथि हाँस्नले Ron लाई नराम्रो महसुस गराँउछ'। उहाँ अरू व्यक्तिको जस्तै स्थितिमा भएको भए उहाँ कस्तो महसुस गर्नुहुन्छ, 'तपाईं पल्टिदा Ron तपाईंमाथि हाँस्दा तपाईं कस्तो महसुस गर्नुहुन्छ?', भनी सोधेर उहाँलाई अरू व्यक्तिको दृष्टिकोण लिन नेतृत्व गर्नुहोस्। त्यसपछि, त्यसको सट्टा उहाँलाई कस्तो व्यवहार गरिएको मनपर्छ सोध्नुहोस्। 'त्यसको सट्टा Ron ले तपाईंलाई के गरेको मनपर्छ?'

दयालुपन र स्याहार प्रोत्साहन गर्ने

• हाम्रो वरिपरिका मानिस र जनावरप्रति चासो देखाउनुहोस् र त्यसो गर्न आफ्नो बच्चालाई मार्गदर्शक गर्नुहोस्, जस्तै हजुरआमालाई फोनमार्फत आदर पठाउने, खेल्ने साथिहरूको स्याहार गर्ने वा पाल्तु जनावरको स्याहार गर्ने ।
• तपाईं आफैंले आवश्यकतामा परेका मानिसहरूलाई दानहरू दिनुहोस् र दानहरूका लागि आफ्नो खल्तीबाट सानो बचत राख्न उहाँलाई मार्गदर्शक गर्नुहोस्।
• आवश्यकतामा परेका मानिसहरूलाई चासो देखाउन आफ्नो बच्चासँग स्वयंसेवक कार्य गर्नुहोस्।
• तपाईंले प्राप्तकर्तामा प्रभाव देख्दा प्राप्त गरे अनुसार खुशी भएर साझा गर्न र दिन सक्ने कुराहरू उहाँलाई औँल्याउनुहोस्।

विचार गर्नुहोस्:

तपाईं आफ्नो बच्चामा कस्तो मान्यता विकास गर्न चाहनुहुन्छ?

तपाईंले आफ्नो बच्चासँग थकाइ लाग्ने दिनको किनमेलमा समय बिताउनुहुन्छ र तपाईं घर जानका लागि MTR ट्रेनमा चढ्दैहुनुहुन्छ। तपाईंले खाली सिट देख्नुहुन्छ र तपाईंको बच्चा त्यसतर्फ डौडिनुहुन्छ। तपाईं प्रफुल्ल हुँदा तपाईंको बच्चाले तपाईंको लागि सिट लिन धेरै हतार गर्नुहुन्छ, तपाईंले नजिकै भएको वृद्ध महिला देख्नुहुन्छ। तपाईंको प्रतिक्रिया कस्तो हुन्छ? तपाईंले के गर्नुहुनेछ?

साझेदारी र सहकार्यलाई प्रोत्साहित गर्नुहोस्

• घरमा, तपाईंको बच्चालाई परिवार सदस्यहरूबीच खानेकुरा वा सम्पत्तिहरू साझा गर्नुको आनन्द देखाउनुहोस्।
• यदि साझा गर्न असम्भव हुन्छ भने उहाँलाई कसरी नियमहरूको पालन गर्ने र पालो लिने भन्ने कुरा सिकाउनुहोस्।
• नियमहरूको पालना गर्न उहाँलाई प्रोत्साहन गर्नुहोस् र सहोदर र साथीहरूसँग शान्तिपूर्वक बस्न सिकाउनुहोस्।
• द्वन्द्वहरू उत्पन्न हुँदा, तपाईंले त्यो आवश्यक छ भनी सोच्दा मात्र संलग्न हुनुहोस्। साना बच्चाहरूलाई झगडा रोक्न मार्गदर्शक गर्नुहोस् र उनीहरूले के गर्नुपर्छ बारेमा कुरा गर्नुहोस्, ठूला बालबालिकाका लागि, उनीहरूसँग परिणाम र विकल्पहरू छलफल गर्न प्रेरणा विधि प्रयोग गर्नुहोस्, उदाहरण, 'तपाईं खेलौनाको लागि Sallyसँग झगडा गर्नुभयो भने के हुनेछ?' 'हो, तपाईंले झगडा समाप्त गर्नुहुनेछ र दुवैले रमाइलो समयलाई लडाईमा निम्त्याउनुहुनेछ। र खेल समाप्त हुनेछ' बच्चालाई वैकल्पिक उपायहरू बारे सोच्ने, सबै पक्षहरूको कल्याणको विचारण गर्ने नेतृत्व गर्न तपाईं अगाडि जान सक्नुहुन्छ।

सम्मान निर्माण गर्ने

आफ्नो बच्चलाई नम्र भएर, उनीहरूको भावना र आवश्यकताहरूलाई ध्यान दिएर र मानिसहरूमा भिन्नताहरू स्वीकार गरेर अन्य मानिसहरूको महत्त्व र अधिकारहरू कसरी पहिचान गर्ने र स्वीकार गर्ने भन्ने कुरा सिकाउनुहोस्। घरमा उहाँसँग तपाईंले अभ्यास गर्दा मात्र उहाँले सार्वजनिक स्थानमा अन्य व्यक्तिहरूसँग गर्ने जस्ता समान कार्य गर्नुहुनेछ।

• मिलनसार र नम्र हुनुहोस्, उदाहरण, मानिसहरूलाई 'शुभ प्रभात', 'धन्यवाद' वा 'माफ गर्नुहोस्' भन्नुहोस्।
• उहाँलाई हाम्रो वरिपरिका अन्य व्यक्तिहरूलाई कसरी ध्यान दिने भन्ने कुरा देखाउनुहोस् जस्तै, कुराकानी गर्न उहाँको पालो आउनु पहिले अन्य मानिसहरू बोलेर नसक्दासम्म प्रतीक्षा गर्नुहोस्; सार्वजनिक स्थानमा नम्र भएर बोल्नुहोस् किनभने हामीले अन्य व्यक्तिहरूमा उपद्रव गराउनुहुँदैन; अन्य व्यक्तिको सम्पत्ति छुनु वा प्रयोग गर्नु पहिले अनुमतिको लागि सोध्नुहोस्।
• धेरै भिन्नताहरू भएको विश्वमा बस्नाले, बच्चाले हरेक मानिसहरू भिन्न हुन्छन् भन्ने सिक्नुहुनेछ र हामीले रूप-रङ, आस्था, संस्कृति, जातिय उत्पत्तिसहित भिन्नताहरूलाई आदर गर्नुपर्छ। अल्पसङ्ख्यक जनसंख्याको बारेमा थप पत्ता लगाउनुहोस् उदाहरण, हाम्रो अनावश्यक डर र पक्षपातलाई सहज बनाउन विभिन्न वर्गहरूको अक्षमताहरू भएका जातिय समूहहरू वा मानिसहरू छन्। विभिन्न मानिसहरूमा भएको विशिष्टता र सुन्दरतालाई स्वीकार गर्नुहोस्। हाम्रो विचार र कार्यहरूमा सचेत भएर घृणा र पक्षपात गर्नेलाई निरूत्साहित गर्नुहोस्, उदाहरण, अन्य जातिय समूहका नामहरूले बोलाउनु अनादरजनक मानिन्छ। तपाईंको बच्चालाई पनि एउटै कुरा भएको थियो भने, उहाँले कस्तो महसुस गर्नुभयो र यसको सट्टामा हामीले के गर्नुपर्छ भन्नेबारे उहाँलाई औँल्याउनुहोस्।

विचार गर्नुहोस्:

तपाईं आफ्नो बच्चामा कस्तो मान्यता विकास गर्न चाहनुहुन्छ?

तपाईंले आफ्नो बच्चाको कक्षामा एउटा नयाँ स्वलीन विद्यार्थी, Fred भएको कुरा जान्नुहुन्छ। तपाईंको बच्चाले फ्रिडले प्राय: चिच्याउनुहुन्छ र आफ्नो शिक्षकलाई सुन्नुहुदैन भन्ने बारेमा पनि बताउनुहुन्छ। तपाईंले कस्तो प्रतिक्रिया देखाउनु हुनेछ?

हामीसँग गर्भवती आमाबुवा, शिशु र प्रिस्कूल बालबालिकाका आमाबुवाका लागि बालस्याहार र पालन-पोषण सम्बन्धी 'सुखद पालन-पोषण!' कार्यशालाहरूका श्रृंखला र पुस्तिकाहरू छन्। कृपया जानकारीको लागि हाम्रो स्वास्थ्य स्याहार कर्मचारीलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।