हजुरआमा-बुवाद्वारा पालनपोषण
(डिसेम्बर 2019 मा संशोधित)
- ‘सकारात्मक पालन-पोषण’ भनेको के हो?
- बच्चासँग नजिकको सञ्चार राख्ने। बच्चाले तपाईंलाई मन पराउनुहुन्छ भने अनुशासन अझ सजिलो हुन्छ।
- बच्चालाई अधिक समय र सम्मान दिने। उहाँलाई प्रशंसा र प्रोत्साहन गर्ने।
- उहाँको क्षमता, विशेषता र रूचिहरूलाई ध्यानमा राखेर बच्चासँग यथार्थवादी अपेक्षाहरू राख्ने।
- अनुशासनमा स्थिर र अचल हुने। नियमहरू सेट गर्ने र यस मार्फत अनुसरण गर्ने।
- थप्पड लगाउनु र चिच्याउनुको सट्टामा गैर-हानिकारक तरिका प्रयोग गर्ने।
- बच्चाहरूको प्रशंसा किन गर्ने? प्रशंसाले उनीहरूलाई बिगार्नेछ?
- बालबालिकालाई उनीरूले के कस्तो राम्रो व्यवहार गरेका छन् भनी जान्न तपाईंको प्रतिक्रिया आवश्यक हुन्छ। अन्यथा उनीहरूले उक्त व्यवहार फेरि गर्ने मौका कम हुनेछ।
- थोरै प्रशंसा प्राप्त गरेका बालबालिका मात्र प्रशंसाबाट सहजै टाढा हुन खोज्छन्।
- उनीहरू राम्रो भएको देख्दा, प्रशंसा गर्नुहोस् उदाहरण, “असल केटा चार्ली। तपाईंले यति चाँडो आफ्नो गृहकार्य समाप्त गर्नुभयो!”, वा पुरस्कृत गर्नुहोस् उदाहरण, “खेलौनाहरू सफा गरेकोमा धन्यवाद। तपाईं उपहारको हकदार हुनुहुन्छ!”
- मलाई शंका छ कि डण्डाले हान्नाले मेरो नातिनीलाई व्यवहार गर्ने बनाउन सक्छ।
- थप्पड लगाउनु र चिच्याउनुको प्रभाव छोटो-समयसम्म हुन्छ। यसले उहाँको नकारात्मक भावनाहरू जगाउन र आत्म-सम्मान कम गर्न सक्छ। यसले उहाँको तपाईंसँगको सम्बन्धलाई पनि प्रभाव पार्न सक्छ।
- उहाँको अवांछनीय व्यवहार कम गर्न, तपाईंको नातिनातिनीले स्वीकारयोग्य व्यवहार सिक्न र उहाँको अवांछनीय व्यवहारको लागि तपाईंको मान्यता हुन आवश्यक हुन्छ।
- मेरो नाति आफ्नो आमाबुवासँग मात्र डराउनुहुन्छ तर मेरो निर्देशनहरू पूर्ण रूपमा बेवास्ता गर्नुहुन्छ।
- व्यवहार व्यवस्थापन मनिसहरूको सट्टामा नियमहरूद्वारा कार्यान्वयन गर्न बच्चाको आमाबुवासँग मिलेर सँगसँगै कार्य गर्नुहोस्। बच्चाले उहाँले पारिवारिक नियमहरू पालना गर्नुपर्छ भनी बुझ्नुहुन्छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्।
- बच्चासँग व्यवहार चार्ट तयार पार्नुहोस्। उहाँले लक्षित व्यवहार (उदाहरण TV हेर्नु अघि गृहकार्य समाप्त गर्नु) प्राप्त गर्दा, उहाँले स्ट्याम्प प्राप्त गर्नुहुनेछ। उहाँले केही स्ट्याम्पको रकम कमाएको हुँदा, उहाँले सानो पुरस्कार पाउनुहुनेछ।
- आफ्नो नातिनीलाई बढी माया गर्नु हाम्रो लागि के गलत हुन्छ?
- पालन-पोषणको शैलीको सानो बच्चामा बढ्दै जाँदा व्यापक प्रभाव हुन्छ।
- बच्चालाई बाटो दिनाले उहाँलाई स्वयं-केन्द्रित उत्पीडकमा परिवर्तन, अन्तरवैयक्तिक सम्बन्धहरू र विकासमा असर गर्नेछ।
- तपाईंको प्रेम देखाउने धेरै तरिकाहरू छन् उदाहरण, चुम्बन गरेर, अंगालो हालेर, उहाँसँग समय बिताएर र कुराकानी गरेर।
- मेरो नातिनातिनी थोरै धम्की देखाउने भइरहेका छन्।
- बच्चाहरूको आवश्यकतालाई गम्भीर रूपमा विचार गर्नुहोस्। अनुचित चाहनाहरू ती हुन् जसले अनुशासनको सिद्धान्तहरूलाई उल्लङ्घन गर्छ उदाहरण “गृहकार्य गर्नु अघि म कार्टुन हेर्न चाहन्छु”, वा ती हुन् जसले अरूलाई गम्भीर रूपमा प्रभावित गर्छ उदाहरण अरूको खेलौना खोस्ने।
- बच्चामा राम्रो चरित्र विकसित गर्नुहोस् उदाहरण, उहाँलाई नियम पालन गर्न सम्झाउनुहोस्, उहाँमा साझा गर्ने बानी विकास गर्नुहोस्, उहाँलाई अरूको मद्दत गर्न प्रोत्साहन गर्नुहोस्, उहाँलाई नम्र हुन सिकाउनुहोस्।
- राम्रो उदाहरण सेट गर्नुहोस् र बच्चाको लागि एक अनुकरणीय व्यक्ति बन्नुहोस्।
- मेरो नातिनातिनी स्वतन्त्र हुन कुनै हतार छैन।
- हामीले बच्चालाई उपयुक्त विकास स्तरमा सिक्न मौका प्रदान गर्दैनौं भने, उनीहरूले आफ्नो सीपहरू अभ्यास गर्ने मौका गुमाउनेछन् र त्यसपछि अरू भन्दा पछाडि रहनेछन्।(पुस्तिकाहरूको बाल विकास श्रृंखलाको सन्दर्भ लिनुहोस्)
- बच्चालाई नयाँ अनुभवमा प्रदर्शित गर्नुहोस् र उहाँलाई नयाँ कुराहरू प्रयास गर्न प्रोत्साहित गर्नुहोस्। उहाँले आफै प्राप्त गर्न सक्नुभयो भने उहाँ आफैमा गर्व गर्नुहुनेछ।
- उहाँले बिगार्न सक्नुहुन्छ भनी तैयार हुनुहोस्। अवलोकन गर्नुहोस् र मौखिक मार्गदर्शन दिनुहोस्। उहाँ कार्य पूरा गर्न असमर्थ हुँदा मात्र मद्दत गर्नुहोस्।
- बच्चामा जिम्मेवारीको भावना उत्पन्न गर्नुहोस् र अरूमा भर नपर्न सिकाउनुहोस्।
- स्वयं-स्याहार बढाउनुहोस् र बच्चालाई अरूको स्याहार गर्न प्रोत्साहित गर्नुहोस्।
- प्राय: मेरो अभ्यासहरूलाई पूरानोशैलीको रूपमा टिप्पणी गर्ने बच्चाहरूको आमाबुवाको कुरा सुन्ने कष्ट मैले किन गर्ने?
- समाज सधैँ-परिवर्तन भइरहेको हुन्छ। दुवै हजुरआमा-हजुरबुवा र उहाँहरूको अर्को पुस्तासँग आफ्नै गुणहरू हुनछन्।
- बच्चाको लाभको लागि सम्झौतामा पुग्ने प्रयास गर्नुहोस्।
- तपाईंको नातेदार र साथीहरूले भनेको वा गरेको तपाईंलाई हेर्न मन पर्न सक्छ। तपाईं पेशेवरबाट सल्लाह लिन पनि सक्नुहुन्छ उदाहरण, मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रहरू (MCHC) बाट।
- असहमति हुँदा:
- लामो श्वास लिनुहोस: आफ्नो मांसपेशीहरूलाई आराम दिनुहोस् र शान्त हुनुहुोस्।
- अन्य व्यक्तिको तल्लो स्तरमा आफूलाई राख्नुहोस् र अन्य पक्षले त्यसो किन भनेको भनी बुझ्ने प्रयास गर्नुहोस्।
- तपाईं के सोच्नुहुन्छ वर्णन गर्नुहोस् र अन्य पक्षलाई तपाईंले त्यसो किन गरेको भनी बुझ्न दिनुहोस्।
- शान्तपूर्वक छलफल गर्नुहोस् र सम्झौतामा पुग्न एक अर्कालाई समायोजित गर्नुहोस्।
- तपाईंले आफूलाई नियन्त्रण भन्दा बाहिर आएको फेला पारेमा, छलफल रोक्नुहोस् र टाढा जानुहोस् उदाहरण, अलिकति पानी पिउनुहोस् र तपाईं दुवै शान्त भएपछि मात्र छलफल पुन: सुरु गर्नुहोस्।
- मेरा नाति-नातिनालाई तिनीहरूको आमाबुवाद्वारा सिकाइएको तारिकाले काम गर्दैन।
- आमाबुवा र हजुरआमा-हजुरबुवाले पूर्ण भिन्न दृष्टिकोण अपनाउनुभयो भने, बच्चा अलमल्लमा पर्नुहुनेछ।
- केही बच्चाहरूले आफ्नो आमाबुवा र हजुरआमा-हजुरबुवाको अगाडि भिन्न कार्यनीति प्रयोग गर्न सिक्न सक्छन्। यस्तो मनोभावले बच्चामा गुणमा नकारात्मक प्रभाव पार्नेछ।
- संयुक्त मोर्चा लिनुहोस्। सबै पारिवारिक सदस्यहरूले नियमहरूको सम्मान र पालना गर्नुपर्छ।
- समान हुनुहोस् र मार्फत पालना गर्नुहोस्। बच्चा सुरुवातमा असहयोगी हुन सक्छन् र झर्कोफर्को पनि गर्ने गर्छन्। हार नमान्नुहोस् र दृढ रहन सुनिश्चित हुनुहोस्।
- असहमति छ भने, यसलाई बच्चाको अगाडि नदेखाउनुहोस्। पछि आमाबुवासँग छलफल गर्नुहोस्।
- बुहारीसँग मेरो बहस भएको थियो तर मेरो छोराले मेरो पक्षमा साथ दिनुभएन।
- तपाईंको छोरा निष्पक्ष रहन चाहन सक्नुहुन्छ।
- तपाईंको छोराको दृष्टिकोणबाट सोच्ने प्रयास गर्नुहोस्।
- तपाईं युवा हुँदा आफ्नो सासुआमासँग कसरी जान चाहनुहुन्थयो भनी फेरि स्मरण गर्ने प्रयास गर्नुहोस्। त्यसपछि तपाईंले आफ्नो बुहारीको विचार र स्थिति राम्रोसँग बुझ्न सक्नुहुनेछ।