(12/2019 मा संसोधन गरिएको विषयवस्तु)

अस्पतालबाट डिस्चार्ज हुनुअघि, तपाईंको नवजात शिशु घर जान पर्याप्त स्वस्थ हुनुहुन्छ भनी सुनिश्चित गर्न उहाँलाई चिकित्सकद्वारा परीक्षण गराउनुपर्छ। मातृ तथा बाल स्वास्थ्य केन्द्रमा दर्ता गरेपछि, तपाईंको बच्चाको लागि नियमित परीक्षणको व्यवस्था मिलाइनेछ। यी प्रारम्भिक परीक्षणहरूका लक्ष्यहरू भनेको अतिरिक्त चिकित्सा ध्यानाकर्षण आवश्यक हुन सक्ने कुनै जन्मजात असामान्यता वा अन्य गम्भीर नवजात शिशु सम्बन्धी समस्याहरू पहिचान गर्ने र भावी सन्दर्भको लागि तपाईंको बच्चाको वर्तमान स्थिति रेकर्ड गर्ने हो। यद्यपि सबै त होइन तर जन्मजात सहितका स्वास्थ्य समस्याहरू यी प्रारम्भिक परीक्षणहरूमार्फत पहिचान गर्न सकिन्छ र केही मात्र पछि देखा पर्न सक्छन्। यो सामान्य नभएपनि, साना बच्चाहरू (विशेषगरी नवजात शिशु) बिरामी हुन सक्छन् र अत्यन्तै छिटो खराब हुन सक्छन्। त्यसकारण तपाईंलाई तुरुन्तै कहिले चिकित्सा सुझाव खोज्नुपर्छ भन्नेबारे थाहा पाउन महत्त्वपूर्ण हुन्छ।

निम्न आमाबुवाहरूले ध्यान दिनुपर्ने र उचित रूपमा कार्य गर्नुपर्ने बच्चाहरूको गम्भीर बिमारीका संकेतकहरू हुन्:

निष्क्रियता र निन्द्रालु

नवजात शिशुले आफ्ना अधिक समय सुत्नमा बिताउँछन्। यद्यपि, तपाईंको बच्चा प्रत्येक केही घण्टामा उठ्नुपर्छ, राम्रोसँग स्तनपान गर्नुपर्छ र सन्तुष्ट देखिनुपर्छ र उठ्दा सतर्क गराउनुपर्छ। यदि उहाँको सामान्य गतिविधिमा तत्काल केही परिवर्तन हुन्छ भने, तपाईं विशेषगरी सावधान हुनुपर्छ—यो गम्भीर बिमारीको संकेत हुन सक्छ। यदि उहाँ अत्यन्तै थाकेको वा निन्द्रालु देखिनुहुन्छ, उहाँलाई विरलै सतर्क गराउनुहुन्छ र स्तनपानको लागि उठाउन सकिँदैन भने, तपाईंले आफ्नो बच्चालाई चिकित्सकको मा लैजानुपर्छ।

श्वास फेर्न कठिनाइ हुने

नवजात शिशुहरूले प्रति मिनेटमा लगभग 20 देखि 40 पटक श्वास लिँदा श्वासप्रश्वासको सामान्य ढाँचामा फर्कनको लागि सामान्यतया केही घण्टा लिने गर्छन्। उहाँ सुतिरहेको बेलामा श्वासप्रश्वास सामान्यतया एकदमै नियमित हुन्छ। उठ्दा कहिलेकाहीँ उहाँले छोटो समयको लागि तीव्र रूपमा श्वास फेर्न सक्नुहुन्छ र त्यसपछि सामान्य स्थितिमा फर्कनुहुन्छ।

यदि तपाईंले उहाँको निम्न कुरा ख्याल दिनुहुन्छ भने, तपाईंले आफ्नो बच्चालाई चिकित्सकको मा लैजानुपर्छ:

• लगातार एकदमै छिटो श्वास फेर्दै हुनुहुन्छ, उहाँ दुई महिनाभन्दा सानो हुँदा प्रति मिनेट साठीभन्दा धेरै पटक श्वास फेर्नुहुन्छ वा 2 देखि 3 महिनाको हुँदा प्रति मिनेट पचासभन्दा धेरै पटक श्वास फेर्नुहुन्छ
• बल गरेर श्वास फेर्ने देखिनुहुन्छ र चुस्न असमर्थ हुनुहुन्छ
• श्वासप्रश्वास गर्दा उहाँको प्वाल फुल्लिरहेको जस्तो देखिन्छ
• छाला र ओठहरू कालो वा नीलो रङको भएको छ

रक्तसञ्चार सम्बन्धी समस्या

कहिलेकाहीँ नवजात शिशुहरू चिसो वातावरणको सम्पर्कमा आउँदा उनीहरूको हातहरू र खुट्टा नीलो देखापर्न सक्छन् तर उनीहरूले न्यानो पाउने बित्तिकै गुलाबी रङमा परिवर्तन हुनुपर्छ। कहिलेकाहीँ उहाँ मुर्छा परेर रुने क्षणसम्म उहाँले आफ्नो श्वास रोकेर राख्दा उहाँको अनुहार, जिब्रो र ओठहरू हल्का नीलोमा परिवर्तन हुन सक्छन्। उहाँ एकपटक शान्त भएपछि, यी रङका क्षेत्रहरू तुरून्तै सामान्य स्थितिमा फर्कदासम्म तपाईंलाई चिन्ता लिन आवश्यक छैन। यद्यपि, तपाईंको बच्चा अचानक र लगातार पहेंलो भएमा वा पूर्णरूपमा नीलो रङमा परिवर्तन भएमा, उहाँको मुटु वा फोक्सो सम्बन्धी समस्याहरू हुन सक्छन्। तत्कालीन चिकित्सा स्याहार आवश्यक हुन्छ।

हाइड्रेसनको अवस्था

बच्चाहरू सहजै र तुरून्तै डिहाइड्रेट भएको हुन सक्छन्। तपाईंले आफ्नो बच्चाले विशेषगरी वान्ता र पखाला भइरहँदा पर्याप्त मात्रामा तरल पदार्थ लिनुहुन्छ भनी सुनिश्चित गर्नुपर्छ। पछिल्लो 24 घण्टामा लिएको दूधको मात्रा गणना गर्नुहोस् र उहाँको सामान्य इन्टेकसँग तुलना गर्नुहोस्। तपाईं आफ्नो बच्चालाई स्तनपान गराउँदै हुनुहुन्छ भने, सक्रिय स्तनपानको बारम्बारता र अवधि नोट गर्नुहोस् र उहाँलाई सामान्य खुवाउने ढाँचासँग तुलना गर्नुहोस्। बच्चाहरूले आफ्नो वृद्धि र विकासका आवश्यकताहरू पूरा गर्न लिने दूधको मात्रा समायोजन गर्छन्। तपाईंले सन्दर्भको लागि पुस्तिका "बोतलबाट खुवाउने सम्बन्धी निर्देशिका" मा "बच्चालाई दिनमा कति दूध आवश्यक हुन्छ" भन्ने खण्डको सन्दर्भ लिन सक्नुहुन्छ। तपाईंको बच्चाले पर्याप्त मात्रामा खाइरहनुभएको छ वा छैन भन्ने कुरामा तपाईं निश्चित हुनुहुन्न भने, तपाईंले प्रसव अस्पताल वा कुनै पनि मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रहरू (MCHC) बाट सुझाव-सल्लाह खोज्न सक्नुहुन्छ। तपाईंले आफ्नो बच्चाको पिसाब अवलोकन गरेर तरल इन्टेकको निरीक्षण गर्न सक्नुहुन्छ। तपाईंको बच्चाले 24 घण्टामा स्पष्ट रूपमा कम पिसाब पास गर्नुभयो भने, उदाहरणको लागि, पहिलो हप्ताको अन्त्यसम्म साना बच्चाहरूमा 6 वटा राम्रोसँग भिजेका न्याप्पी, उहाँ डिहाइड्रेसनको जोखिममा हुन सक्नुहुन्छ। तपाईंले आफ्नो बच्चालाई चिकित्सकको मा लैजानुपर्छ।

फुल्लिएको पेट

धेरैजसो बच्चाहरूको पेट विशेषगरी ठूलो मात्रामा खाएपछि थोरै फुल्लिएको हुन्छ, तर विशेषत: बच्चा सुतिरहेको बेला खाना खाने बीचमा नरम महसुस हुनुपर्छ। उहाँको पेट लगातार फुल्लिन्छ र साह्रो हुन्छ र त्यहीँ समयमा एकदिन वा सोभन्दा बढीसम्म दिसा वा पाद पास भएको छैन वा बारम्बार वान्ता भइरहेको छ भने, यसले उहाँको आन्द्रामा थप गम्भीर समस्या रहेको संकेत गर्न सक्ने हुँदा, तपाईंले उहाँलाई चिकित्सकको मा लैजानुपर्छ।

ज्वरो आउने

तपाईंको बच्चा असामान्य रूपमा चिडचिडा वा गर्मी भएको जस्तो देखिनुहुन्छ भने, उहाँको तापक्रम नाप्नुहोस्। काखीको तापक्रम लिनु थप सुरक्षित रोजाइ हुन्छ र विशेषगरी 3 महिना भन्दा कम उमेरका बच्चाहरूलाई सुझाव गरिँदा। काखीको तापक्रम 37.3 °C / 99.1 °F भन्दा उच्च हुन्छ वा टिम्पानिकको तापक्रम 38 °C / 100.4 °F भन्दा उच्च हुन्छ भने, यसले संक्रमणको संकेत गर्न सक्ने हुँदा, तपाईंले उहाँलाई चिकित्सकको मा लैजानुपर्छ। साना बच्चाहरूको अवस्थाहरू अति छिटो बिग्रिन सक्ने हुँदा प्रारम्भिक चिकित्सा स्याहार आवश्यक हुन्छ।

तपाईंको बच्चालाई निम्न अवस्था देखिएमा, तुरून्तै आफ्ना चिकित्सकहरूलाई देखाउनुहोस्

• पहेंलो, निन्द्रालु र गर्मी भएको जस्तो देखिनुहुन्छ
• निष्क्रिय भएमा वा अति बढी रोएमा
• हरियो वा रगतको दाग जस्तो तरल वान्ता भएमा
• पूर्णतया खानुहुने छैन वा भोकमा आकस्मिक परिवर्तन भएमा
• ऐंठन भएको छ भने
• लगातार अति छिटो श्वास फेर्नुहुन्छ वा श्वास फेर्न धेरै बल गर्नुहुन्छ भने
• 15 सेकेण्ड वा सोभन्दा बढी समयसम्म श्वास-प्रश्वास बन्द गर्नुहुन्छ भने