शिशुहरूमा सामान्य छाला समस्याहरू
(01/2010 संशोधन गरिएको) (03/2018 फेरि प्रिन्ट )
बच्चाहरूको छाला विशेष रूपमा कमजोर हुन्छ र अत्याधिक स्याहारको आवश्यक हुन्छ। यो पुस्तिकाले अभिभावकहरूको जानकारीको लागि पूर्व जीवनमा सामान्य रूपमा सामना गरेका छाला सम्बन्धी समस्याहरूमा आधारभूत जानकारी उपलब्ध गराउँछ।
नवजात शिशुहरूमा सामान्य छाला समस्याहरू
मिलिया
आवरण:
- सियोको टुप्पोको आकार भएका साना, सेता र पहेँला डटहरूका रूपमा देखिन्छ र छुदा समतल हुन्छ।
- प्रायः बच्चाको निधार, गालाहरू, चिउँडो र नाकमा आउने गर्छ।
- नवजात शिशुको मुखको गिँजामा यी साना, सेता फोकाहरू देखा पर्दा, यसलाई "इप्सटिनको मोती" भनिन्छ।
कारण:
- तिनीहरू छाला ग्रन्थीहरूको अपरिपक्क विकाससँग सम्बन्धित हुन्छन्।
स्याहार:
- जन्मिएको दुईदेखि तीन हप्तामा तिनीहरू आफै सामान्य रूपमा हराउँछन्।
- विशेष उपचार वा स्याहारको कुनै आवश्यकता हुँदैन (उदाहरण, क्रिम / मलमको प्रयोग)।
- ननिचोर्नुहोस्।
नवजात शिशुमा आउने डण्डीफोर
आवरण:
- उठेका राता साना फोकाहरूको रूपमा देखिन्छ।
- प्राय: बच्चाको निधार र गालाहरूमा आउने गर्छ।
- प्रायजसो जन्मिएको केही दिन वा हप्तामा देखापर्छ।
कारण:
- गर्भावस्थाको अवधिमा आमाको हर्मोनहरूको प्रभावको कारणले बच्चामा गर्भनाल क्रस भएको हुन सक्छ।
स्याहार:
- प्राय: जन्मिएको तीन महिनाभित्र यो आफै हराउँछ।
- विशेष उपचार वा स्याहारको कुनै आवश्यकता हुँदैन (उदाहरण, क्रिम / मलमको प्रयोग)।
- बच्चाको छाला सफा र सुख्खा राख्नुहोस्।
- ननिचोर्नुहोस्।
इरिथेमा टोक्सिकम
आवरण:
- धब्बेदार रातोपनले घेरिएको सियोको टुप्पोको आकार भएका साना, सेता र पहेँला डटहरूका रूपमा देखिन्छ।
- प्राय: बच्चाको गालाहरू, ट्रंक, पछाडि, हातहरू र खुट्टामा आउने गर्छ।
- सामान्य रूपमा जन्मिएको दुईदेखि तीन दिनमा सेट हुन्छ।
कारण:
- कारण स्पष्ट हुँदैन।
स्याहार:
- प्राय: जन्मिएको केही दिनदेखि हाप्ताभित्र तिनीहरू आफै हराउँछन्।
- विशेष उपचार वा स्याहारको कुनै आवश्यकता हुँदैन (उदाहरण, क्रिम / मलमको प्रयोग)।
- ननिचोर्नुहोस्।
Heat Rash/Prickly Heat.
आवरण:
- उठेका राता साना स्पटहरूको रूपमा देखिन्छ।
- प्राय: बच्चाको घाँटी, ढाड र छातीमा आउने गर्छ।
- सामान्यतया गर्मी मौसममा आउने गर्छ तर यदि बच्चालाई अत्याधिक कपडाले बेरिएको छ वा अधिक तातो कोठामा राखिएको छ भने अत्याधिक पसिना आउने कारणले चिसो मौसममा पनि देखापर्न सक्छ।
कारण:
- बच्चालाई अत्यधिक गर्मीयाममा राखिएमा पसिनाले गर्दा छालामा चिलाउने कारणले हुन्छ।
रोकथाम र स्याहार:
- पसिना आउनबाट रोक्नमा छाला सुख्खा र चिसो राख्न बच्चालाई उपयुक्त कपडा लगाइदिनुहोस्।
- बच्चाको छाला पानीले सफा गर्नुहोस्।
- कुनै सुधार छैन वा अवस्था गम्भीर छ भने चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोस्।
डाइपर/न्याप्पीले बनाउने घाउ
आवरण:
- रातो दागहरूका रूपमा उत्पन्न हुन्छ र सानो रातो रङको बढ्दो दादुरामा विकास हुन्छ।
- धेरैजसो डाइपरद्वारा छोपिएका भल्भा, पेरिन्युअम, बट्टोक्स, तल्लो पेट र तिघ्राहरूको माथिल्लो भाग जस्ता क्षेत्रहरूमा हुने गर्छ।
कारण:
- बच्चाको छालामा पिसाब र दिसाद्वारा चिलाउँदा देखिन्छ।
रोकथाम र स्याहार:
- तल्लो भाग सफा र सुख्खा राख्नको लागि बच्चाको डाइपर बारम्बार परिवर्तन गर्नुहोस्।
- बच्चाको तल्लो भाग सफा गर्नको लागि मनतातो पानी प्रयोग गर्नुहोस्। आवश्यक परेमा, साबुन / नुहाउने जेल प्रयोग गर्नुहोस्, उदाहरण, दिसाले फोहोर हुँदा। छाला चिलाउने कम गराउनको लागि डाइपर वाइपहरू प्रयोग नगर्नुहोस्।
- सफा डाइपरमा लगाइदिनु अघि बच्चाको छाला पूर्णरूपमा हावाले सुख्खा हुन दिनुहोस्। मलमूत्रलाई छालाको प्रत्यक्ष सम्पर्कबाट टाढा राख्नको लागि पातलो तहमा नरम गराउने क्रिम लागाउन सकिनेछ। रातो अपरिपक्क छालामा रक्षात्मक लेपको रूपमा अवरोधक क्रिम जस्तै जिन्क अक्साइड क्रिमको प्रयोग गर्नुहोस्।
- बच्चाको पाउडर प्रयोग नगर्नुहोस्। त्यो पिसाब र पसिनासँग मिश्रित भएर पसिना आउने प्वालहरूमा बाधा पुर्याउँछ र अवस्था अझ खराब गराउँछ।
- कुनै सुधार छैन वा अवस्था गम्भीर छ भने चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोस्।
एटोपिक डर्माटाइटिस/शिशु एक्जिमा
आवरण:
- छाला रातो र सुख्खा देखिन्छ। साना फोकाहरू कहिलेकाहीँ देखा पर्न सक्छन् र फोकाहरू फुट्दा पाप्राहरूको रूपमा देखिन्छन्।
- प्रभावित क्षेत्रहरू एकदमै चिलाउँछन् र छाला कोतरिए पछि पातलो, कडा र रूखो हुन्छन्।
- सानो बच्चामा, यो प्राय: गाला, कुहिना, घुँडाहरू र मेरूदण्डमा देखापर्छ।
- दुई वर्षको उमेरपछि, घाँटी र घुँडा र कुहिनाहरूका पछाडि जस्ता क्षेत्रहरूमा थप सम्भावित रूपमा प्रभावित हुन सक्छन्।
- एक्जिमा प्राय: दुईदेखि तीन महिनाको उमेरमा पहिले देखापर्छ। अवस्था वाक्स र वेन हुनेछ।
- धेरैजसो अवस्थाहरूमा, यो पाँच वर्षको उमेर अघि देखापर्छ र पन्ध्रपछि फीका हुँदै जान्छ। केही बालबालिकाका लागि, यो वयस्कतामा रहन सक्छ।
कारण:
- यथार्थ कारण ज्ञात छैन। एटोपिक डर्माटाइटिस/शिशु एक्जिमा केही वंशाणुगत तत्त्वहरूसँग सम्बन्धित छ भनी विश्वास गरिन्छ।
- अवस्था व्यक्तिगत सम्पर्कको लागि संक्रमणशील छैन।
- परिवारका अन्य सदस्यहरू राइनाइटिस र दम रोग जस्ता एलर्जिक रोगहरूबाट पीडित हुन वा डिटरजेन्ट, पोलेन, धुलो वा खानाहरू जस्ता निश्चित पदार्थहरूमा एलर्जिक हुन सक्नुहुन्छ ।
Treatment:
- राम्रो छाला स्याहार बाहेक (तल हेर्नुहोस्), चिकित्सकले अवस्था नियन्त्रण गर्न स्टेरोइडहरू र एन्टिबायोटिक क्रिम जस्ता औषधिहरू दिन सक्नुहुन्छ।
रोकथाम र स्याहार:
छालालाई सफा र नरम राख्नको लागि राम्रो छाला स्याहार:
- बच्चालाई मनतातो पानी र साबुनरहित नुहाउने जेलले नुहाइदिनुहोस्।
छालाको फोल्ड गरिएका भागहरू सफा गर्नको लागि विशेष ध्यान दिनुहोस्। - सुख्खा मौसमको समयमा र सफा गरेपछि सुगन्धरहित मोइस्चराइजर लगाइदिनुहोस्।
- कोतरिएर छालामा घाउ हुने सम्भावना कम गर्नको लागि बच्चाको नङ्हरू छोटो राख्नुहोस्।
बच्चाको हातहरूमा पन्जाहरू लगाउनाले मद्दत हुन सक्छ। - वातावरणको तापक्रम र आर्द्रतामा ध्यान दिनुहोस्।
बच्चालाई चिसो हावा र कडा घाममा नराख्नुहोस्। - कोठाको तापक्रम आरामदायक स्तरमा राख्नुहोस्। बच्चाको चिडचिडाहट रोक्नको लागि पसिना पुस्नुहोस्।
लत्ता कपडा:
- कपासलाई ऊन, सिल्क र नाइलन जस्ता अन्य सामग्रीहरूमा प्राथमिकता दिइएको छ।
- बच्चासँग प्रत्येक्ष सम्पर्कमा सूतिको कपडा मात्र लगाउनुहोस्।
- स्याहारकर्ताले बच्चाको चिडचिडाहट रोक्नको लागि छालासँग प्रत्येक्ष सम्पर्कमा भएको आफ्नो कपडामा ध्यान दिनुपर्छ।
- बच्चाको कपडाहरू धुनको लागि सामान्य लन्ड्री डिटरजेन्ट प्रयोग गर्नुहोस्।
त्यसपछि तिनीहरूलाई पूर्ण रूपमा पखाल्न सम्झनुहोस्।
घरपरिवार वातावरण:
- घर सफा राख्नुहोस्। फोहर हटाउनको लागि भ्याकुम क्लिनर वा भिजेको कपडा प्रयोग गर्नुहोस्। यसले धूलो कणहरू सफा गर्ने समयमा हावामा फैलाउनबाट रोक्न सक्छ।
- कार्पेटहरू प्रयोग नगर्नुहोस्।
- एलर्जिको परिवर्तन कम गर्नको लागि भुवा भएका खेलौनाहरू र बिरालो, कुकुर वा चराहरू जस्ता जनावरहरू नराख्नुहोस्।
आहार:
- स्तनपानले केही बालबालिकामा एक्जिमा रोक्न सक्छ।
- शिशु एक्जिमा र खाना बिचको सम्बन्ध धैर्यपूर्वक स्थापना गरिएको छैन। आवश्यक परेको बेला विशेष दूध फर्मुलामा स्वीच गर्ने आवश्यकताको लागि चिकित्साहरूसँग परामर्श लिनुहोस्।
सेबोरिक डर्माटाइटीस
आवरण:
- पहेँलो वा सानो चिल्लो फ्लेक्सका फोकाहरू, घाउ बन्न लागेका बाक्लो स्केलहरू, हल्का रातो देखिन्छ।
- प्राय: धेरै छाला ग्रन्थीहरू भएका क्षेत्रहरूमा हुने गर्छन्, उदाहरण, टाउको, निधार, गाला, आँखीभौं, कान, काखी, पेट र तिघ्राहरू बिच फोल्डहरू। टाउकोमा देखा पर्दा, यसलाई सामान्य रूपमा "क्रेडल क्याप" भनिन्छ।
- बच्चा लगभग तीन हप्ता देखि तीन महिना उमेरको हुँदा प्राय: देखा पर्छ। धेरैजसो अवस्थाहरूमा, यो लगभग छ महिनाको उमेरमा विस्तारै निको।
कारण:
कारण पूर्ण रूपमा स्पष्ट हुँदैन।
स्याहार:
- बच्चाको छाला पानीले सफा गर्नुहोस्। साबुन / नुहाउने जेलको प्रयोग सुझाव गरिन्छ।
- छाला नरम राख्नको लागि सफा गरेपछि प्रत्येक समय चिस्याउने क्रिम लगाइदिनुहोस्।
- टाउकोमा मोटो स्केलहरूको लागि, ओलिभको तेल लगाइदिनुहोस् र तिनीहरूलाई नरम बनाउन लगभग बिस मिनेटको लागि छोड्नुहोस्। त्यसपछि कपाशको डल्लोले विस्तारै स्केलहरू पुछ्नुहोस्। बच्चाको कपाल स्याम्फू गर्नुहोस् र कपालमा टाँसिएका प्याचहरू सधैं सफा गर्नको लागि काइँयो प्रयोग गर्नुहोस्।
- आवश्यक परेमा यी चरणहरू दोहोर्याउनुहोस्।
- अवस्था गम्भीर छ वा टाउकोमा रातो र उत्तेजित देखा पर्यो भने चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोस्।
कन्ट्याक्ट डर्माटाइटिस
कन्ट्याक्ट डर्माटाइटिस उत्तेजक पदार्थ र एलर्जिक प्रकारहरूमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ। यो चिडचिडाहट निम्त्याउने पदार्थहरू वा एलर्जिक प्रतिक्रियासँग प्रत्येक्ष सम्पर्कमा छालाको भागहरूमा देखापर्छ।
आवरण:
- क्षेत्रहरूमा देखा पर्ने एलर्जेन / उत्तेजक पदार्थहरू प्राय: सम्पर्कको साइटहरूमा छन्।
- छाला रातो हुन्छ र चिलाउँछ। साना फोकाहरू देखापर्न सक्छन्।
कारण:
- ज्वलनशील प्रतिक्रियाहरू बच्चाको थुक, डिटरजेन्ट, खाना वा औषधीहरू जस्ता उत्तेजक पदार्थहरूका साथ छालाको दोहोरिएको सम्पर्कसँग देखापर्छन्।
- यो एलर्जेनहरूसँग सम्पर्क गरेपछि एलर्जिक प्रतिक्रियाहरूको कारणले हुन सक्छ, उदाहरण निश्चित धातु जस्तै सिल्भर, डाइ आदि। जब तिनीहरू हानिरहित देखा पर्छन् अभिभावकहरू यी पदार्थहरूको बारेमा सचेत नहुन सक्नुहुन्छ।
रोकथाम र स्याहार:
- यो झन्झटिला पदार्थ र सम्भावित एलर्जेनहरूसँग सम्पर्क गर्नबाट बच्नका लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ।
- स्याहार एटोपिक डर्माटाइटिससँग समान छ।
- कुनै सुधार छैन वा अवस्था गम्भीर छ भने चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोस्।
उपचार:
- चिकित्सकले आवश्यक परेको बेलामा स्टेरोइड क्रिम जस्तो उपयुक्त औषधि निर्देशित गर्न सक्नुहुन्छ। केही अवस्थाहरूमा, छाला एलर्जी परीक्षण एलर्जेन(हरू) पहिचान गर्न गरिन्छ।
तपाईंसँग कुनै पनि जिज्ञासा छ भने, कृपया मातृ तथा शिशु स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा आफ्नो पारिवारिक चिकित्सक/बाल विशेषज्ञ वा हाम्रो चिकित्सक र नर्सहरूसँग छलफल गर्नुहोस्।